O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro oziq – ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti s. Astanov

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
VIN VIL’GELM
(1864-1928). 
Nemis fizigi. Ilmiy yo’nalishi. 
issiqlik 
nurlanish 
nazariyasi, 
optika, termodinamika, gidrodi-
namika, 
elektr 
razryadlarga 
bag’ishlangan. 1893-yilda issiqlik 
nurlanishining 
harorati 
va 
entropiyasi tushunchalarini kirit-
gan. Bu ilmiy ishi natijasida 
absolyut qora jismning maksimal 
nurlanishiga 
to’g’ri 
keluvchi 
to’lqin uzunligining haroratga 
bog’liqligini aniqlagan. 1895-
yilda absolyut qora jism modelini 
yaratgan. 1896-yilda klassik 
fizika 
qonunlariga 
asosan 
nurlanish energiyasining spektr-
dagi taqsimotini o’rgangan. 1911-
yilda Nobel mukofotiga sazovor 
bo’lgan. 1902-yilda elektr va 
magnit 
maydonlarida 
razryad 
natijasida vujudga keladigan kanal 
nurlanishlarning o’z yo’nalishidan 
og’ishini kuzatgan. 1913-yilda 
metallarning elektr o’tkazishini 
ta’minlovchi erkin elektronlarning
tezligi 
haroratga 
bog’liq 
emasligini ko’rsatgan. 1907-yilda 
rentgen 
nurlarining 
to’lqin
uzunligini aniqlagan.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
JINS DJEYMS XONVUD
 
(1877-1946). 
Ingliz fizigi. Ilmiy 
 
yo’nalishi 
gazlarning 
kinetik 
nazariyasi va nurlanish nazariyasi. 
Vinning siljish qonuni. 
Absolyut 
qora 
jism 
nur 
chiqarish 
qobiliyatining maksimumiga mos keluvchi
λ
m
to’lqin uzunlikning absolyut haroratga teskari 
proporsional bo’ladi, ya’ni 
(13.4)
b
T
m


bu yerdan
T
b
m
/


(13.5) 
bunda: 
b
– Vin doimiysi, tajribalar asosida 
topilgan. 
b
= 2,898 · 10
3
m · K (13.6) 
Absolyut 
qora 
jism 
nur 
chiqarish 
qobiliyatining to’lqin uzunlikka bog’liqligi, 
ya’ni spektral xarakteristikasi turli haroratlar
(T
1
< T
2
< T
3
) uchun 13.2-rasmda tasvirlangan. 
Tajribalarda aniqlangan bu egri chiziqlar asosida 
quyidagi xulosalar kelib chiqadi: 
1. Absolyut qora jismning nurlanish
spektri uzluksuzdir. 
2. Har bir haroratga oid bo’lgan nurla-
nishning energetik taqsimotini ifodalovchi egri 
chiziqda aniq maksimum mavjud bo’lib, u 
harorat oshgan sari qisqa to’lqin tomonga 
siljiydi.