O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro oziq – ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti s. Astanov

Fokus masofasi. Linzaning optik kuchi. 
Endi ikki yoqlama qavariq 
linzaga parallel nurlar dastasi tushayotgan holni ko’raylik (2.9-rasm). 
Linzadan o’tib singan nurlarning barchasi 
F
nuqtada o’zaro kesishishadi va 
bu nuqta 
linzaning fokusi 
deyiladi.
Linzaning fokusi uning har ikkala tomonida, bir xil masofada 
joylashgan bo’ladi. Linzaning optik markazidan fokusigacha bo’lgan masofa 
(
f=OF
) 
linzaning fokus masofasi
deyiladi. 
Fokus masofasi teskari 
D = 
f
1
(2.7) 
kattalik 
linzaning optik kuchi 
deyiladi. Uning birligi – d i o p t r i y a 
(dptr). 
1 dioptriya – fokus masofasi 1 m ga teng bo’lgan linzaning optik 
kuchdiri:

 
 
 
 
1dptr = 
m
1
. 
2.9-rasm. Qavariq linzadan yorug’lik nurlarining o’tishi 
2.10-rasm. Botiq linzadan yorug’lik nurlarining o’tishi. 
Optik kuchi musbat bo’lgan linzalar (qavariq linzalar) – 
yig’uvchi
, 
optik kuchi manfiy linzalar (botiq linzalar) – 
sochuvchi linzalar
bo’ladi. 
Demak, yig’uvchi linzalardan farqli ravishda sochuvchi linzalarning fokuslari 
mavhum bo’ladi. Ularning fokusi linzaning bosh optik o’qiga parallel 

---

26 
ravishda tushib, ulardan singan nurlarni teskari tomonga davom ettirgan 
holda topilgan kesishish nuqtasi bilan mos keladi (2.10-rasm).
 
Yupqa linza formulasi. 
Yupqa linza formulasi – buyumdan linzgacha 
(
a
), linzadan tasvirgacha bo’lgan (
b
) masofalar va linzaning fokus (
f
) 
orasidagi munosabatni yig’uvchi linza uchun quyidagi ko’rinishga ega 
bo’ladi: 
f
b
a
1
1
1


(2.8)