O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro oziq – ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti s. Astanov

 
1.2. Yorug’lik to'lqinlari. Yassi va sferik to'lqinlar. To'lqin fronti, 
to'lqin uzunligi, to'lqin soni. 
 
 
Endi yorug’lik to’lqinlarining tabiati haqida batafsilroq to’xtaymiz. 
Yorug’likning elektromagnit tabiati. 
Maksvell g’oyasiga ko’ra,
yorug’likning muhitda tarqalish tezligi



c

(1.1) 
ifoda bilan aniqlanadi. 
bu yerda: 
c
– yorug’likning bo’shliqdagi tezligi, ε – muhitning 
dielektrik singdiruvchanligi, μ – muhitning magnit kirituvchanligi.
Yorug’likda 

E
va 

B
vektorlar o’zaro perpendikulyar bo’lib, ular 
yorug’likning tarqalish yo’nalishi bilan 90
0
burchakni hosil qiladi (1.3-rasm)
. 
 
 
 
 
1.3-rasm. Elektromagnit to’lqinning tarqalishi 

---

9 
Ular bir paytda o’zlarining maksimal va minimal qiymatlariga erishadi 
hamda garmonik qonunlarga muvofiq o’zgaradi. Yorug’likning to’lqin 
uzunligi deb, u bir davrda o’tadigan masofaga aytiladi (1.4-rasm), ya’ni 
cT


(1.2) 
Yorug’likning to’lqin uzunligi chastota bilan quyidagicha bog’langan:
v
c


(1.3)
 
 
 
 
1.4-rasm. “To’lqin uzunligi” animatsiyasidan fragment 
To’lqin soni
deb, birlik uzunlikdagi to’lqin uzunliklar soniga aytiladi.
N
= 

1
(1.4) 
1.3. To'lqinlar energiyasi va intensivligi
Elektromagnit to’lqinlarining tenglamasi quyidagi ko’rinishda:
x
= A cos (ωt – k
x
) 
(1.5) 
bu yerda: A – tebranish amplitudasi, ω – davriy chastota.
To’lqinning muhitda tarqalishi natijasida energiyaning ham tarqalishi 
sodir bo’ladi va bu energiyaning kattaligi to’lqin energiyasining kinetik 
hamda potensial energiyalari yig’indisiga teng bo’ladi:
V
u
x
t
A
U
E
W






 






2
2
2
sin
(1.6) 
bu yerda: 

- 
muhitning zichligi, 
t
- to’ lqinning tarqalish vaqti, 
x 
- 
to’ lqin frontining siljish masofasi, 
u
- to’ lqinning faza tezligi, 

V
– to’lqin 
frontining tarqalishi vaqtida ular egallab olgan hajmning o’ zgarishi.