O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro oziq – ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti s. Astanov

 
4.2. Teng qalinlikdagi interferensiya 
Agar parallel 1 va 2 nurlar (4.2-rasm) qalinligi pona ko’rinishidadi tiniq 
plastinkaga tushsa, bu plastinka sirtlaridan qaytgan 1

va 
1

hamda 
2

va 2

nurlarning o’zaro ustma-ust tushishi natijasida bir-birini almashtiruvchi oq va qora 
tasmalar ko’rinishidagi interferension manzara kuzatiladi. Bu interferension 
manzara plastinka yaqinidagi tekislikda hosil bo’lganligi uchun teng qalinlikdagi 
tasmalar deyiladi.
4. 2 – rasm. “Teng qiyalikdagi interferensiya” animatsiyasidan fragment
 
4.3. Interferometrlar 
 
Yorug’likning inteferensiya hodisasiga asoslanib, optik qurollar yasalgan 
bo’lib, bularga 
interformetrlar
deyiladi.
Bu interformetrlar yordamida ilmiy izlanish uchun zarur bo’lgan 
monoxramatik yorug’liklarni olish, sindirish ko’rsatkichi noma’lum bo’lgan 

---

42 
muhitning ushbu qiymatini aniqlash, yorug’lik to’lqin uzunligi darajasida bo’lgan 
masofalarni aniqlash, metall qotishmalarning, ularning sirt silig’lik darajasini 
aniqlash va boshqa masofalar aniqlanadi.
Bu interformetrlardan biri Maykelson intermormetri. Yorug’lik manbai S 
dan nur A yarim yaltiroq plastinkaga tushadi va uning sirtidan qaytib 3
1
yaltiroq 
ko’zgudan qaytadi va yarim plastinkadan o’tib 1

nurni hosil qiladi. A yarim 
yaltiroq plastinkadan o’tgan 2 nur B plastinkadan o’tib 3
2
ko’zgudan qaytadi va A 
plastinkaning sirtidan qaytib 
2

nurni hosil qiladi. B nurlar ekranda interferension 
manzarani vujudga keltiradi. Agar 1 nur yo’liga sindirish ko’rsatkichi noma’lum 
bo’lgan modda qo’yilsa, interferensioon manzaradagi tasmalarning siljishi
vujudga keladi. 
Agar siljish kattaligi m
0
bo’lsa, bu vaqtda sindirish ko’rsatkichi noma’lum 
bo’lgan modaning n
x
qiymati quyidagicha topiladi: 


l
n
n
m
x
)
(
0
0




bu yerda: n
0
– ma’lum bo’lgan moddaning sindirish ko’rsatkichi, λ - 
tushayotgan yorug’likning to’lqin uzunligi, 
l
– sindirish ko’rsatkichi 
noma’lum bo’lgan modda solingan idish kengligi. 4.4-rasmda Maykelson 
interformetri yordamida 3
1
yoki 3
2
ko’zgularini siljitishda interferension 
manzara holatining o’zgarishiga qarab masofa aniqlanadi.
Linik interformetri yordamida metall va metall qotishmalar sirtining 
silliqlik darajasini aniqlash imkoniyati mavjud bo’ladi.
Fabri - Pero intorformetri yordamida monoxromatik yorug’liklar 
olinadi.