O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti «axborot texnologiyalari» kafedrasi

7.Tranzaksiyalarni qayta ishlash tizimlari. 

---

Utgan asrning 50-chi yillaridan boshlab kompyuterlar biznesda har kungi 
mayda, kup mexnatni talab kiladigan ishlarda ishlatila boshlangan. 
Tranzaksiya
mijoz amalga oshirgan tulov, ishchiga tulangan ish haqi. 
Tranzaksiyalarni qayta ishlash tizimi -
bu biznes tranzaksiyalarini saklab 
kolish va qayta ishlash uchun foydalaniladigan odamlar, jarayonlar, dasturlar, 
ma’lumot bazalari va uskunalar bilan tashkil etilgan tuplamdir. 
Boshqaruv tizimlari
turli-tuman Boshqaruv va texnik-iktisodiy masalalarni 
xal qilish uchun muljallangan. Odatda bu tizimlar korxonalar, tashkilotlar, 
tarmoklar (masalan: kasalxonalar, avtomatlashgan omborlar, moddiy-texnika 
ta’minoti va zaxira kismlarini Boshqarish, kadrlarni hisobga olish va buxgalteriya 
hisobining axborot tizimlari) avtomatlashtirilgan Boshqaruv tizimlari (ABT) 
doirasida ishlaydi. Kupincha bu tizimlar ayrim soxalarga xizmat ko’rsatadi va 
mustakil hisoblanadi, ya’ni uzining axborot fondi, algoritmi va dasturiy 
ta’minotiga ega buladi. 
Boshqaruv tizimlari integratsiyalashgan, ma’lumotlar bazasi tamoyili 
buyicha kurilgan bulishi mumkin. Bunday tizimlar korxonadagi aylanib yuruvchi 
butun axborot okimiga ishlov beradi va korxonaning resurslaridan okilona 
foydalangan xolda uning bir maromda va rejali ishlashini ta’minlashga 
yunaltirilgan buladi. 
2.2-rasm. OpenOffice dasturining Boshqaruv tizimida qo’llanilishi 
Axborot-hisoblash
tizimlarida saklanayotgan axborotdan turli hisoblash 
operatsiyalari bilan boFlik vazifalarni xal qilish uchun foydalaniladi. Bunday 
vazifalarga statistik hisobot va tahlil, ob-xavo va konlarni prognozlash, tashhislash 
(kasalliklarga tashhis kuyish, uskunalarning nosozliklari sabablarini aniqlash) 
kabilar kiradi. Avtomatlashtirilgan loyixalash tizimlari (ALT) doirasida 

---

ishlaydigan axborot tizimlarini ham axborot-hisoblash tizimlariga kiritish mumkin. 
Avtomatlashtirilgan 
loyixalash 
tizimlari 
asbobsozlik 
va 
mashinasozlik, 
radioelektronika va kemasozlikda turli loyixalar hisob-kitoblarini bajaradi, 
elementlar, sxemalar, kurilmalarning parametrlarini makbullashtirish vazifalarini 
xal kiladi. 
X,isoblash tizimlarining funksiyalari axborot tizimlarining boshka turlariga 
ham xos bulishi mumkin.