O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti axmedova Dildora Bahodirovna

3. Badiiy vazifa. 
Badiiylik go‘zallikning nutqiy ko‘rinishidir. Borliqda go‘zal-
likning ko‘rinishlari juda ko‘p. Butun mavjudotning, xususan insonning tuzilishi, 
yurish-turishida qanchadan qancha yetuklik, jumladan go‘zallik bor. Ammo tabiiy 
go‘zallikdan tashqari yana inson vujudga keltiradigan sun’iy go‘zallik ham bor. 
Hunarmand-u san’atkorlar buyumlarga, inshootlarga go‘zal tus beradilar. Usta 
dehqonlar go‘zal bog‘-u rog‘larni vujudaga keltiradilar. Kuychilar kuy, 
ashulachilar ashula, rassomlar rasm, haykaltaroshlar haykal
yaratadilar. Mana 
shularning hammasi va ularning go‘zalligi til vositasida aks ettiriladi.
Demak, tilning badiiy vazifasi ikki ko‘rinishda namoyon bo‘ladi: 
1. Til tabiat va insondagi mavjud go‘zallikni aks ettirish vositasi bo‘lib xizmat 
qiladi. 
2. Tilning o‘zi go‘zallikni vujudga keltiradi. Badiiylik deb ataluvchi nutq husni 
so‘zlarning bir-biriga tovush yo ma’no jihatidan yoxud har ikki jihatdan mutano-
sibligidan vujudga keladi. 
Shoir va yozuvchilar hamda oddiy xalq orasidagi millionlab so‘zga chechan 
kishilar tilning badiiy imkoniyatining mazkur har ikki jihatining biridan yoki har 

---

8 
ikkisidan birdan foydalanadilar va shu bilan o‘quvchi yoki tinglovchiga ham lazzat 
bag‘ishlaydilar. 
4. Inson hayotini dasturlash va boshqarish vazifasi.
Til olamni tartibga 
soluvchi va boshqaruvchi kibernetik
1
tizimdir. Til olamni tartibga soladi va uni 
to‘la boshqaradi. U faqat insonni emas, hatto hayotni ham boshqaradi. Inson 
hayotida yuz beradigan voqealar uning ongidagi fikr va obrazlarga hamda odam 
ularni qaysi so‘zlar bilan ifodalashiga to‘la muvofiq keladi. Tilmiz voqeligimizni 
belgilaydi, shakllantiradi, undan keyin tasvirlaydi. So‘zlarimiz atrof olamni 
tasvirlabgina qolmay, balki avvalo uni yozadi. Boshqacha qilib aytganda, biz til 
yordamida o‘zimiz yashayotgan olamni yaratamiz. So‘z hayotga obrazni chorlaydi. 
Obraz o‘z navbatida insonning his-tuyg‘ulari bilan bog‘liq. His-tuyg‘ular esa 
hayotda voqelanadigan harakatni vujudga keltiradi. Shunday zanjir hosil bo‘ladi: 
So‘z͢͢͢͢ → obraz→ his-tuyg‘u→ harakat→hayot 
Insonning ongi va qalbida so‘zlar bilan ifodalangan ijobiy yoki salbiy dasturlar 
bo‘ladi. Ijobiy dasturlarga misol: 
– Olam adolatli. 
– Koinot to‘kin-sochin. 
– Odamlar mehribon. 
– Men ota-onamdan minnatdorman. 
– Men o‘zimga ishonaman. 
– Men kuchliman. 
Salbiy dasturlarga misol: 
–
Olam adolatsiz. 
– Hamma yoqda firibgarlar. 
– Hamma odam dushman. 
– Hamma narsa pulga bog‘liq. 
– Vaqtim yo‘q. 
– Pulim yo‘q. 

Salbiy dasturlar inson hayotiga o‘z mazmuniga muvofiq noxush voqealarni jalb 
qiladi va turli kasalliklarni keltirib chiqaradi. Ijobiy dasturlar esa baxt-saodat va 
salomatlik garovidir. Shuning uchun har bir odam ongidagi salbiy dasturlarni 
aniqlab, ularni ijobiy dasturga aylantirishi lozim.