O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro muhandislik-texnologiya instituti

12.2 Loyihalash ob`ektining ish bajarish funktsiyasiga parametrlarning 
ta`siri. 
 
Agar bir qancha darajaga ko`ra karalsa, ob`ektning ishlashiga ta`sir kiluvchi 
ichki parametrlarning ta`siri katnashmaydi (bu parametrlarning qiymatlari shunchaki, 
ijobiy bo`lishi muljallanadi), unda ob`ektning variantlari – bu strukturalar variantlari. 
SHunday qilib, bu sharoitlardagi ob`ektning variantlar to`plami sanok to`plami 
hisoblanadi va berilgan darajada loyihalash bir qancha diskret katorlardan variantni 
tanlashga o`rnatiladi tabiiy, bunday qaralayotgan ob`etlar diskret tavsifli ob`ektlar 
yoki diskret ob`ektlar deb ataladi. Agar berilgan darajada qaralayotganda ichki 
parametrlarning real qiymatlari qatnashsa, unda ob`ekt uzluksiz tavsifli ob`ekt yoki 
uzluksiz ob`ekt deb ataladi. 
Misol uchun diskret ob`ektlar bo`lishi mumkin: bog‘lanishlararo trassalashtirish 
va modullarni joylashtirish masalalarini echishdagi bosma platalar; raqamli 
qurilmalarning mantiqiy sxemalari; marshrutlarni ishlashdagi metallarni mexanik 
qayta ishlashning texnologik jarayonlari. 
Misol sifatida uzluksiz ob`ektlar: kuchaytirgichning printsipial elektr sxemasi; 
gidro boshqaruv sistemasi; artilleriya snaryadining korpusi; samolyotning kanotlari 
bo`lishi mumkin. 
Loyihalanayotgan ob`ektlar qaysidir sabablarga ko`ra, ko`rsatilgan maqsadga 
muvofiq keluvchi diskret va uzluksiz turlarga bo`linadi, chunki ularni loyihalashda 
echilayotgan topshiriqning harakteri turlicha bo`ladi: diskret ob`ektlar uchun asosiy 
masala ob`etlar – strukturalar sintezining masalasi, uzluksiz ob`ektlar uchun asosiy 
natijalar parametrlarni optimallashtirish masalasini echishda olinadi. esdan 
chikarmaslik kerakki, ob`etlarning diskret va uzluksizga bo`linishi ba`zan sub`ektiv 
va loyihalash boskichi bilan bog‘liq. Xuddi shunday, printsipial elektr sxema 
konfiguratsiyani tanlashda – diskret ob`ekt, parametrlarni hisobida esa, uzluksiz 
ob`ekt 
U=(u
1
,u
2
, … u
m
) – bir qancha sistemalar chiqish parametrlarining vektori, 
X=(x
1
,x
2
, … x
n
) – ichki parametrlar vektor iva Q=(q
1
,q
2
, … q
k
) - tashqi parametrlarni 
vektori belgilanishlarini kiritamiz. Unda Y=F(X,Q), (1) bu erda funktsional 
bog‘liqlikning ko`rinishi sistemalar strukturasi bilan aniqlanadi. SHuni aytish 
kerakki, (1) funktsiya u ob`ektni loyihalovchiga aniqligini bildirmaydi. Ko`p hollarda 

---

chiqish, ichki va tashqi parametrlar o`rtasidagi bog‘liqlik X va Q dan kelib chikkan. 
U bog‘liqlik ko`rinishida emas, algoritmik shaklda berilishi aniq. Masalan, 
Boshqarish sistemasining raqamli echimi orqali.