O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro muhandislik-texnologiya instituti

12.3 Loyihalash ob`ektlarining tasnifi. 
 
Loyihalashga blokli – ierarxik yondashuvdan kelib chiqib loyihalash ob`ektlari 
sistemalar va elementlarga bo`linadi.
YUqorida keltirilgan misollarga muvofiq ob`ektlar yana mahsulot va jarayonlarga 
bo`linadi. 
Loyihalanayotgan jarayonlar o`rtasida hisoblash va texnologik jarayonlar 
muhim o`rin tutadi. Masalan, eXM matematik ta`minotini qayta ishlash masalasi 
hisoblash jarayonlarini loyihalash masalasiga tegishli. 
Ob`ektlarning bo`linishi qurilgan belgilardan tashqari boshqalariga ham ega. 
Masalan, sistemalar va ularning elementlari qurilma va ishlarning fizik asoslariga 
ko`ra mexanik, gidravlik, pnevmatik, elektrik, radio elektron va boshqalarga 
bo`linadi. 
Ko`pgina sistemalarni ishlashini qaysidir biror ilmiy – texnik tartiblar 
atamalarida to`la tavsiflab bo`lmaydi, ularda turli fizik tabiatli jarayonlar muhim rol‘ 
o`ynaydi. Bu sistemalarini turli jinsli fizik elementli sistemalar deb ataymiz Bunday 
sistemalar bo`lib elektro dvigatellar, optik – elektr qurilmalar, issiqlik almashish 
apparatlari va boshqalar xizmat qilishi mumkin. SHu kabi sistemalarni tahlil qilishda 
aloxida sistemachalarga ajratish mumkin., masalan, mexanik, elektrik, issiqlik va x.k. 
Radio elektorn apparaturalardp asosiy sistemacha informatsiyani qayta ishlovchi, 
insonning ishlashi uchun foydali, aynan elektr jarayonlar yordamida ishlangan elektr 
sistemacha hisoblanadi. SHuni esdan chikarmaslik kerakki, radio elektr qurilmalari 
elementlaridagi elektr jarayonlar asosiy elektr jarayonlar oqimiga ta`sir etishi 
mumkin bo`lgan issiqlik jarayonlarini keltirib chiqaradi, chunki izlanishlar nafaqat 
elektrik, balki issiqlik sistemalari uchun ham zarur. 
Bir sistemadagi turli sistemachalarni avtonom tahlil qilish bir xil holatlar katoriga 
kirishi mumkin, biroq turli tabiatli jarayonlarning o`zaro bog‘liq holda yuzaga 
kelishini hisobga olish talab qilinadi. Radio elektron qurilmaning elektr 
sistemachasining ichki parametrlari odatda haroratga bog‘liq va bu haroratning o`zi 
elementlardagi kuvvatning yo`qolishi va kuchlanishi, toklarning mikdoriga ta`sir 
qiladi. 
Uz navbatida kuvvatning yo`qolishi konstruktiv elementlarning haroratiga ta`sir 
qiladi. 
Ko`pgina sistemalarni bita bosh sistemachaga ajratish mumkin emas (gidro 
uzatkichlar, gidravliklarda va mexanik sistemachalarda teng o`lchamlilari asosiy 
hisoblanadi). Xavoni kondintsiyalovchi sistemalardagi issiqlik va pnevmatik 
sistemachalar haqida ham, raketa va snaryadlardagi mexanik, pnevmatik va ximik 
sistemachalar haqida ham shunday deyish mumkin.