O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti axmedova Dildora Bahodirovna

Urg‘u haqida ma’lumot 
 
So‘z  bo‘g‘inlaridan  birining  yoki  gap  tarkibidagi  so‘zlardan  birining  
boshqalariga  nisbatan  kuchliroq  yoki  cho‘ziqroq  talaffuz  qilinishi 
urg‘u
  deb 
ataladi. 
Urg‘u,  odatda,  bo‘g‘indagi  unli  tovushga  tushadi.  So‘z  nechta  bo‘g‘indan 
tuzilganligidan qat’i  nazar, unda bitta urg‘u bo‘ladi (gap bo‘laklaridan birini ajratib 
ko‘rsatish  ham  xuddi  shunday  xususiyatga  ega).  So‘z  tarkibidagi  urg‘u  olgan 
bo‘g‘in 
urg‘uli  bo‘g‘in
,  urg‘u  olmagan  bo‘g‘inlar  esa 
urg‘usiz  bo‘g‘in 
deyiladi. 
Masalan: 
Sizlarning  matonatli  mehnatlaringiz  Ulug‘  Vatan  urushi  yillaridagi 
muqaddas  g‘alabamizni  yaqinlashtirdi.  (S.  Karomatov) 
Bu  gapdagi  har  bir  so‘z  
o‘z  urg‘usiga  ega  (chunonchi, 
«sizlarning»
  so‘zida  uchta  bo‘g‘in  bo‘lib,  oxirgi 
bo‘g‘in 
(-ning)
  urg‘u  olgan; 
«matonatli»
  so‘zida  to‘rtta  bo‘g‘in  bo‘lib,  oxirgi 
bo‘g‘in 
(-li)
  urg‘u  olgan  va  hokazo).  Bundan  tashqari,  shu  gap  tarkibidagi 

---

54 
 
 
sizlarning
  so‘zi  boshqa  so‘zlarga  nisbatan  kuchliroq  talaffuz  qilinadi.  Demak,  har 
xil  obyektga  –  so‘z  tarkibidagi  biror  bo‘g‘inga  ham,  gap  tarkibidagi  ayrim  so‘zga 
ham urg‘u tushishi mumkin. Shunga ko‘ra, urg‘u ikki turga ajratiladi: