O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti axmedova Dildora Bahodirovna

6-MAVZU. NUTQ TOVUSHLARINING  FONETIK O
‘
ZGARISHLARI
 
                                                 REJA: 
1.Tovush o‘zgarishlari  haqida. 
2.Kombinator o‘zgarishlar. 
3.Pozitsion o‘zgarishlar. 
Tayanch  soʻz  va  iboralar:
  kombinator  o‘zgarishlar,  pozitsion  o‘zgarishlar, 
assimilyatsiya,  dissimilyatsiya,  proteza,  epenteza,  epiteza,  prokopa,  sinkopa, 
metateza. 
Mashg
‘
ulotning maqsadi:
 
-
 
ta’limiy:  fonetik  o‘zgarishlar haqida umumiy ma’lumot berish, yozma va 
og‘zaki  nutqdagi fonetik o‘zgarishlarning  turlari bilan tanishtirish; 
-
 
rivojlantiruvchi:  talabalarning  og‘zaki  va  yozma  nutqini  rivojlantirish, 
dunyoqarashini kengaytirish. 
Kutilgan  natijalar: 
-
 
talabalar  imlodagi  fonetik  o‘zgarishlar haqida bilim va ko‘nikmalarga ega 
bo‘ladilar; 
-
 
orfoepik  fonetik  o‘zgarishlarning  ichki  bo‘linishini  bilib  oladilar  va 
misollar topib bilimlarini  mustahkamlaydilar; 
-
 
mavzuga  oid test topshiriqlarini to‘g‘ri  bajarishga  erishadilar. 
Har 
qanday 
tilda 
ham 
tovushlar 
yozuvda 
yozilganidek 
talaffuz 
qilinavermaydi.  Tovushlar  kompleksini  (tizimini)  birga  talaffuz  qilish  natijasida 
ayrim  tovushlar  o‘zaro  bir-biriga  ta’sir  qiladi  va  bu  ta’sir  tovush  o‘zgarishiga  olib 
keladi.  Masalan, 
yurt
  so‘ziga  o‘rin-payt  kelishigi  affiksi  -
da
,  chiqish  kelishigi 
affiksi  -
dan
  qo‘shilganda,  so‘z  oxiridagi