O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti axmedova Dildora Bahodirovna



Download 2,44 Mb.
Pdf ko'rish
bet143/206
Sana22.01.2022
Hajmi2,44 Mb.
#399679
1   ...   139   140   141   142   143   144   145   146   ...   206
Bog'liq
Ona tili 1 kurs talabalar uchun

So‘z va uning ma’nosi 
 
 Leksikologiyaning  asosiy  birligi  so‘zdir. 
Borliqdagi  narsa,  belgi,  miqdor, 
harakat,  munosabat  kabilarni  nomlovchi  til  birligi 
so‘z
  deyiladi. 
Masalan, 
oltin 
so‘zi  sariq  rangli  qimmatbaho  metallning  nomi, 
sariq
  so‘zi  rangning  nomi, 
o‘n
 
so‘zi  muayyan  miqdorning  nomi, 
yurmoq 
so‘zi  ma’lum  harkatning nomi, 
do‘stlik
 
so‘zi ma’lum munosabatning nomi. Demak, so‘z mohiyatan nom ekan. 
   So‘z murakkab til birligi  bo‘lib, quyidagi belgilarga  ega: 
   1.  Borliqdagi  narsa,  belgi,  harakat  kabilarni  nomlaydi,  ya’ni  nominativ  vazifa 
bajaradi. Biroq so‘z borliqdagi har qanday alohida narsani emas, bir turga mansub 
narsalar  haqidagi  umumiy  tushunchani  ifodalaydi.  Masalan, 
tosh 
so‘zi  “yaxlit 
massa  yoki  bo‘lak-bo‘lak  holda  uchraydigan,  qattiq,  mo‘rt  tog‘  jinsi”  degan 
tushunchani  bildiradi  va  bu  so‘z  bilan  borliqdagi  har  qanday  toshni  nomlash 
mumkin. 
    2.  Har  bir  so‘z  tovush  qobig‘iga  ega.  Masalan, 
bola
  so‘zi 
b,  o,  l,  a
  tovushlar 
tizmasidan  iborat.  So‘zning  fonetik  o‘ziga  xosligi  shundan  iboratki,  uning  ichiga 
boshqa  til  birligini  kiritib  bo‘lmaydi.  Masalan, 
belkurak 
so‘zining qismlari orasiga 
boshqa  so‘z  kiritib  bo‘lmaydi. 
Bel  bog‘lash 
so‘z  birikmasining  orasiga  esa  so‘z 
kiritib, belni mahkam bog‘lash so‘z birikmasi zanjirini  hosil qilish mumkin. 
   3.  So‘z  nutqda  turli-tuman  grammatik  ma’nolarni  ifodalash  uchun  shu 
ma’nolarga  xos  shakllarda  qo‘llanadi.  Boshqacha  aytganda,  so‘zlar  shakl  yasalish 
tizimiga  ham ega: kitob+lar+im, ishchi+lar+imiz+ga,  o‘qi+yap+ti+lar.   
    4.  Alohida  olingan  so‘z  muayyan  tushunchani  ifodalasa,  gap  tarkibida  ma’lum 
gap  bo‘lagi,  ya’ni  fikrning  bir  qismini  ifodalaydi.  Masalan,  Bog‘da  bulbul 
sayrayapti  gapida  bog‘da  so‘zi  hol,  bulbul  so‘zi  ega,  sayrayapti  so‘zi  kesim 
vazifasini  bajaryapti,  mazmunan  esa  bog‘da  so‘zi  ish-harakatning  o‘rnini,  bulbul 
so‘zi  ish-harakatning  bajaruvchisini,  sayrayapti  so‘zi  esa  bajaruvchining  ish-
harakatini hukm tarzida ifodalayapti. 
       

Download 2,44 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   139   140   141   142   143   144   145   146   ...   206




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish