O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti axmedova Dildora Bahodirovna

Uyga vazifa: 
1- mashq.
 Quyidagi  so‘zlarga  qo‘shimchalar qo‘shib, ular ishtirokida gaplar 
tuzib yozing.  Hosil  bo‘lgan tovush o‘zgarishini  va ularning imlosini izohlang. 
 
1)  o‘rin,  qorin,  burun,  o‘g‘il,  bo‘yin,  ko‘ngil  so‘zlariga  egalik 
qo‘shimchasini  qo‘shing;  2)  qayir,  ayir  kabi  fe’llarga  majhul  nisbat  qo‘shimchasi  
(-il)ni  qo‘shing;  3)  ikki,  olti,  yetti  so‘zíariga  -ov,  -ala  qo‘shimchalarini  qo‘shing;   
4)  u,  bu,  shu,  o‘sha  so‘zlariga  -da,  -dan,  -day,  -dagi,  -ga,  -gacha,  -cha 
qo‘shimchalarini qo‘shing.  
2-mashq.
  Matnni  ifodali  o‘qing  va  yod  oling.  Tarixiy-an’anaviy  tamoyil 
asosida  yozilgan  so‘z  va  grammatik  shakllarni  ko‘chiring,  ularni  hozirgi  adabiy  til 
me’yori bilan taqqoslab, izohlang.   
Yurt  qayg‘usi  Ey,  ulug‘  Turon,  arslonlar  o‘lkasi!  Senga  ne  bo‘ldi?  Holing 
qalaydur?  Nechuk  kunlarga  qolding?  Ey,  Temurlarning,  0‘g‘uzlar  oilalarining 
shonli  beshiklari!  Qani  sening  yuksak  o‘rinlaring?  Qullik  chuqurlariga  nedan 
tushding?  Dunyoni  “urho”lari  bilan  titratadurgan  yo‘lbars  yurakli  bolalaring  qani? 
Yer  tuprog‘ini  ko‘klarga  uchiraturg‘on  tog‘  gavdali  o‘g‘lonlaring  qani?  Nechun 
tovushlari chiqmaydur? Yer yuzining bir necha polvonlari bo‘lgan botir turklaring 
qani?  Nechun  chekindilar?  Nechun  ketdilar?  Kurash  maydonlarini  o‘zgalarga 
nechun  qo‘ydilar?  Nechun...  Nechun...  Nechun?  Gapir  menga,  ey,  ulug‘  Turon, 
arslonlar  o‘lkasi,  senga  ne  bo‘ldi?  Yer  yuzining  buyuk  saltanatlarini  sen 
qurmadingmi?  Hindistonning,  Eronning,  Ovro‘poning  ulug‘  xoqonlarini  sen 
yubormadingmi?  Ey,  xoqonlar  o‘chog‘i!  Ey,  qahramonlar  to‘g‘oni!  Qani  u, 
chaqmoq  chopishli  botir  xoqonlaring?  Qani  avvalgi  o‘q  yurishli  otli  beklaring? 
Nechun  “urho”lari  eshitilmaydur?  Dunyo  xalqini  bo‘ysundurgan  saltanatlaring 
nechun  buzildi?  Insonlik  olamini qanotlari ostiga olgan xoqonlig‘ing kuchi nechun 
o‘ldi?  Kuchingmi  ketdi?  Kimsasizmi  qolding?  Yo‘q...  yo‘q...  Tangri  haqi  uchun 
yo‘q!..  Sen kuchsiz emassan, sen kimsasiz emassan! Bugun Yer yuzida 80 million 
bolang bor. Bularning tomirlaridagi qon Temurlarning qonidur! Bularning kuchlari 
sening kuchingdur! Ey, ulug‘ Turon, arslonlar o‘lkasi! Qayg‘urma! Eski davlating, 
eski  saltanating,  eski  yigitlaring,  eski  arslonlaring  hammasi  bor,  hech  biri 
yo‘qolmamishdur! Yolg‘iz...  Oh, yana yolg‘iz,..  tarqalmishdur.  

---

104 
 
 
3-mashq.
  O‘qing.  Morfologik  tamoyil  asosida  yozilgan  so‘zlar  qatorini 
topib ko‘chiring.  
1)  chirilladi,  taqillatdi,  shovulladi,  lovulladi,  gurullab  yondi.  2)  qurdirdi, 
yedirdi,  kuldirdi,  yondirdi;  o‘tkazdir,  tomizdir;  tiktir,  kestir,  uyaltir,  chaqirtir.        
3)  tokka,  yo‘lakkacha,  ko‘nikkach,  zerikkuncha,  to‘kkani,  kechikkudek  bo‘lsa, 
bukkan,  ekkin,  kichikkina;  chopiqqa,  qishloqqacha,  yoqqach,  chiqquncha, 
chiniqqani,  qo‘rqqudek,  achchiqqina,  amakivachcha,  xolavachcha.  4)  bargga, 
pedagogga, bug‘ga,  sog‘ga, og‘gan, sig‘guncha. 5) darvozabon, masxaraboz, ishda, 
misdan, ketdi, kelmabdi.