O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti

O’zbekistonda yengil atletikani rivojlanish tarihi. 

 

     1916  yilda  Farg’ona  (Skoblev)  shahriga  yurish  bo’yicha  Rossiyada  mashur 

bo’lgan  Lev  Barxash  keladi,u  yengil  atletika  ishqibozlari  to’garaklarini  tuzib,ular 

bilan  birgalikda  Marg’ilon  soy  (Mustaqilik  ko’chasi)  qirg’og’ida  velosiped  sporti 

bo’yicha  mashqlar  va  poyga  o’tkaziladigan  o’yingohlarni  qayta  ko’rib  yugirish 

uchun  moslashtitish, 280  metirlik  yugurish yo’lagi ko’radi  va  hatto,sakrash  uchun 

kundoklar o’rnatadi. 

      U  paytlarda  sharlarda  yengil  atletika  to’garaklarida,asosan,katta  yoshdagi,juda 

oz  odamlar  qatnashganlar.  U  ham  bo’lsa,sport  ishqibozlari  jamiyatlari,xususan 

sport klublari va skavo’tlari tashkilotlari a’zolari bo’lgan. 

      Oktyabr inqilobidan so’ng jismoniy tarbiya va sportning ommoviy rivojlanisiga 

katta  e’tibor  beriladi.Turkiston  Respublikasi  Xalq  ta’limi  komissariati  qoshida 

1919  yilda sport kollegiyasi  (komissiyasi)  tuziladi. U  umumiy  Harbiy  ta’lim bosh 

boshqarmasi  tamonidan  moydonlarda  nomoyish  etiluvchi  sport  chiqishlari  hamda 

---

turli  musabaqalarni  tashkil  etish,shuningdek  o’quvchilar  bilan  o’tkaziladigan 

jismoniy tarbiya mashg’ulotlariga rahbarlik qilgan.           

Sportning  boshqa  turlari  qatorida  shu  yili  yengil  atletika  bo’yicha  uyushgan 

mashg’ulotlar  tashkil  etilagn.    1920  yilning  oktabrida  Toshkentda  1  O’rta  Osiyo 

Olimpiadasi  o’tkazilgan.    Uning  dasturiga  futbol,    yengil  atletika,    shahmat  va 

sportning milliy turlari bo’yicha musobaqalar kiritilgan.  

Yengil  atletika  bo’yicha  o’tkazilgan  musobaqalarda  Farg’ona  shaxri  jamoasi 

quvonchli  zafarlarni  qo’lga  kiritgan.    Dasturga  kiritilgan  12  turning  8  tasida 

mazkur  jamoa  a’zolari  nafaqat  bir  marotaba,    hatto  ikki  marotaba  birinchi  o’rinni 

egallashadi  (G.  Bernadskiy,    D.  Dadoshevich  akauka  Bo’rmakinlar).    8x100  m 

estafetasida  esa  farg’ona  jamoasi  boshqalardan  ancha  o’zgan  holda  g’alaba 

qozonadi.  

Jismoniy  madaniyat  va  sportni  yanada  rivojlantrishga  bo’lgan  ehtiyoj  1921 

yilda “Turkfront”ning umumta’lim boshqarmasi qoshida jismoniy tarbiya bo’yicha 

Markaziy kengash tuzishga olib keladi.  

1920-30 yillarda malakali mutaxassislarga bo’lgan talab kuchli edi.  SHuning 

uchun  1921  yildan  boshlab  Turkfrontning  umumta’lim  tizimida  uch  oylik 

ko’rsatlar  ochilib,    jismoniy  ta’lim  muallimlarini  tayyorlash  ishlari  amalga 

oshiriladi.    1926  yildan  esa  kasaba  uyushmalari  o’z  kengashi  bo’yicha  sanoat 

korxonalarida ishlash uchun jismoniy qo’riqchilarini tayyorlashga kirishadi.  

1922 yilda yengil atletika bo’tsicha Turkiston Respublikasi sportchilari qo’lga 

kiritgan  g’alabalarining  1jadvali  tuziladi.    SHu  davrning  yetuk  yengil 

atletikachilari:  N.  Ovsyannikov,    P.  Taranov,    YA.  Valishevlar  ishchi  va  dehqon-

yoshlarni  yengil  atletika  ishqibozlari  to’garaklariga  jalb  qilish  bo’yicha  faol  ish 

olib borishadi.  

1924  yilning  mayida  Toshkentda,    o’lkada,    birinchi  o’yingoh  (keyinchalik 

Pishevik deb nomlangan) ochiladi.  Hozir uning o’rniga V. S. Mirofanov nomli suv 

sporti  saroyi  barpo  etilgan.    SHu  yilning  avgust  oyida  Umum  turkiston  jismoniy 

madaniyat  bayrami  o’tkazildi.    Sportning  to’qqiz  turi  bo’yicha  nafar  sportchi 

qatnashgan.   

---

O’rta  Osiyo  respublikalari  va  Qozog’iston  davlat    milliy  tuzilishiga  ko’ra,  

1924  yilda  O’zbekiston  SSR  tashkil  topdi.    SHu  yildan  boshlab  O’zbekistonning 

yengil atletika,  bo’yicha qo’lga kiritgan g’alabalari rasman qayd etila boshlandi.  

Sobiq  O’zbekiston  Kompartiyasining    II  sezdi  qarorlarini  bajara  borib,  

respublika  o’z  zimmasiga  oldi.    Yengil  atletika  mashg’ulotlariga  qishloq  yoshlari 

jalb qilina boshlandi.  

1926 yilning 15  iyulida Toshkentning SHayxontoxo’r tumanida eski shahar 

(“Spartak”)  stadionining  tantanali  ochilishi  bo’ldi.    1927  yildagi  1  umum  o’zbek 

Spartakiadasi,    1928  yildagi  ikkinchi  ana  shunday  spartakiada  I  Butun  Ittifoq 

spartakiadasi oldidan o’tkazildi.  

1927  yilda  toshkentlik  harbiy  xizmatchi  Nikolay  ovsyannikov  Yugurish 

bo’yicha  to’siqlar  osha  110  metrni  17.  0  sek  yugurib  o’tdi  hamda  balandlikka 

sakrash  bo’yicha  sobiq  SSSR  rekordini  o’rnatdi.    U  vatan  yengil  atletikachilari 

orasida  birinchi  bo’lib  “17  sekund”  marrani  egalladi.    Bir  yil  o’tgach,    I 

Umumittifoq spartakiadasida N. Ovsyanikov  masofani  16. 2 sek da  yugurib o’tdi.  

So’ngra u masofani 15. 2 sek chopib o’tadi.  Biroq sportchi Yugurish chog’ida ikki 

to’siqni  yiqitib  o’tganligi  uchun  bu  natija  qayd  etilmadi  hamda  bu  marra  rekord 

sifatida qabul qilinmadi.  

Moskvada o’tgan I Butunittifoq spartakiadasida o’zbek yengil atletikachilari 

ishtirok  etishdi.    N.  Ovsyannikov  110  metr  Yugurishda  (16.  2),    YU.  Dunaev 

baladlikka  sakrashda  (175)  va  uch  hatlab  sakrashda  ikkinchi  o’rin  (12.  75),    A. 

Tikunova lappak otishda ikkinchi o’rin (25. 33),  Z. L. Rikova ayollar ichida langar 

cho’p bilan balandlikka sakrashda birinchi o’rinni egalladilar.  

1929  yil  bahoridan  boshlab  respublika  poytaxti  Toshkentda  “Pravda 

Vostoka”  gazetasini  sovrini  uchun  shahar  ko’chalari  bo’ylab  estafeta  musobaqasi 

o’tkazila  boshladi.    Samarqand,    O’rganch,    Buxoro  kabi  respublikaning  boshqa 

shaharlarida  ham  shunday  estafetalar  tashkil  etiladi.    Ushbu  holat  aholi  o’rtasida 

yengil  atletika  sportini  ommaviy  ravishda  targ’ibot  va  tashviqot  ishlarini  olib 

borishning dastlabki harakati bo’lgan.  

---

1934  yildan  o’zbek  yengil  atletikachilari  bilan  uchrashuvlar  o’tkaza 

boshlaydi.    Ana  shunday  musobaqalardan  birinchisi  (bunda  Qozog’iston 

Respublikasi  qonkursdan  tashqari  ishtirok  etdi).    1934  yilning  512  sentabrida 

bo’lib  o’tdi.    Erkaklarni  musobaqa  dasturning  16  turidan  o’ntasida  o’zbek 

sportchilari (E. Po’tsillo   100,  200  va 400  metrga Yugurish,  V. TSexmestrenko   

3000 va 1500 metrga Yugurish,  V. Bezrukov: 500 va 1000 metrga Yugurish,  YU. 

Dunaev  to’siqlar ora 100 metrga Yugurish,  E. Rubyashev balandlikka sakrash,  N. 

Bespakoynov uch hatlab sakrash) g’alabani qo’lga kiritishadi.  

Ayollar  dasturi  bo’yicha  yetti  tur  o’tkazilib  ularni  barchasida  o’zbek 

sportchilari  (L.  SHaternikova    100  metrga  Yugurish  va  balandlikka  sakrash,    M. 

Toporova Yadro irg’itish va nayza otish,  T. Ko’zneova lappak otish,  T. Basharina 

uzunlikka sakrash,  800 metrga Yugo’rish) g’alabani qo’lga kiritadi.  

Musobaqalarda  o’zbek  sportchilarining    birinchi  o’rinlarni  egallashlarida 

o’sha  davr  sportning  yetuk  mutaxassislari  bo’lgan  N.  Ovsyannikov,    P. 

Kravchenko,    P.  Klyazu,    G.  Kotsarev,    V.  Skavinskiylarning  xizmatlari  katta 

bo’lgan.  

1936  yilning  sentabrida  IV  Umumo’zbek  spartakiadasi  o’tkazildi.  

Spartakiadada  yengil  atletikachilar  o’rtasida  bo’lib  o’tgan  musobaqalarda  L. 

SHaternikova,  V. TSexmestrenko,  M. Toporova,  T. Vesednova,  L. Olixova,  A. 

Kotsarevlar o’z yengil atletikachilari tomonidan 32 rekord o’rnatilgan.  

Spartakiadalar  orasida  musobaqalarni  o’tkazish  tizimi  takomillashib  borib,  

unda  ishtirok  etuvchi  jamoalar  hamda  shaxslarning  soni  ko’payib  bordi.  

Respublikaning  kuchli  sportchilari  M.  Toporova,    L.  Maksimicheva,  

SHaternikova,    A.  Borisov,    P.  Taranev,    V.  TSexmistrenko,    G.  Kotsarev,    A. 

Kotsareva,    L.  Olixovlar,    E.  Po’tsillo,    N.  SevrYukova  (Borisova),    N. 

Bespokoynov,  F. Xasanova va boshqalar tomonidan o’rnatilagn rekordlar yana bir 

yangilandi.  

1937  yilda  Toshkent,    Samarqand,    Farg’ona,    Buxoro  va  respublikaning 

boshqa shaharlarida yengil atletika bo’limlari mavjud bo’lib,  birinchi shaharlarida 

yengil  atletika  bo’limlari  mavjud  bo’lib,    birinchi  sport  maktablari  ochildi.    Bu 

---

hayrli  ish,  tezda o’z mevasini berdi.  1938 yili  yengil atletika bo’yicha  mamlakat 

birinchiligida  O’zbekiston  yosh  yengil  atletikachilari  jamoasi  ikkinchi  o’rinni 

egallashdi.    N.  sevrYukova,    E.  Demchenko,    N.  kavtunova,    K.  Kapustyanskiy,  

YU. SHolomitskiy,  V. Drobchinskiylar Yuqori natijalarni qo’lga kiritishadi.  

Ikkinchi jaxon  urushiga qadar  yoshlar o’rtasida  yengil atletika bilan shug’ullanish 

keng  tarqaldi.    Bunga  sabab  ommaviy  krosslarning  o’tkazilishi,    shaharlarda 

estafetalarning  teztez  tashkil  etilishi,    musobaqalar  sonining  ortishi,    ko’p  sonli 

mohir  yengil  atletikachilarning  yuzaga  kelishi  bo’lgan.    Bulardan  L.  Skasaya,    F.  

Hasanova,    Olihov,    Yu.    Sholomiskiy,      K.  Kapustyan  va  boshqalar,  shuningdek 

Antonina Kosareva 1940 yilda o’zbek yengil atletikachilari orasida birinchi bo’lib 

nayza o`tish bo’yicha “SSSR sport masteri” unvoniga sazovor bo’ldi.   

Urushning  ohirgi  yillarida  ham  respublikada  jismoniy  tarbiya  hayoti 

so’nmadi.  Musobaqalar,  asosan,  harbiy  ahamiyatga ega bo’lgan kross,   granata 

otish to’siq istehkomlaridan oshib Yugurish bo’yicha o’tkazildi.  Sport tashkilotlari 

o’z faoliyatini front ehtiyojlariga moslab qayta to’sib chiqdilar.  

 

Eng  yaxshi  sportchilar  o’z  Vatanini  himoya  qilish  uchun  jangga  ketishdi, 

qolganlari  esa  umumharbiy  ta’lim  mashg’ulotlarini  olib  borish  uchun  harbiy 

kommissariyatlarda,   

Gospitallarda  qolishdi.    Ular  yarador-jangchilarning  mehnat  qobilyatini  tiklash  va 

ular bilan davolash jismoniy mashq mashg’ulotlarini olib borishdi.  

 

Umumharbiy  ta’limda  respublikaning  ko’zga  ko’ringan  mo’rabbiylari  V.  

Bessekernih ( Samarqand ),   V.  Skavinskiy (Buhoro),   P.  Taranovlar( Toshkent ) 

o’z  sohasi bo’yicha katta ish olib borishdi.   

 

Aynan  ular,    og’ir  harbiy  holatga  qaramay,    O’rta  Osiyo  respublikalari  va 

Qozog’iston spartakiadasida qatnashuvchi sportchilarni tayyorlashgan.  

 

O’rta  Osiyo  respublikalari  va  Qozog’iston  11  Spartakiasi  1943yili  Olma-

Otada  bo’lib  o’tadi.    Erkaklar  dasturining  sakkiz  turidan  turt  turida  o’zbek 

sportchilari  birinchi o’rinni egallashdi.  Ular orasida Sadunin  800  va 1500  metrga 

Yugo’rish,  N.  Bespokoynov – 100 metrga Yugo’rish hamda L.  Kanaki uzunlikka 

sakrash  bo’yicha  ayollar  orasida  140  sm  balandlikka  sakrash  g’oliblikni  qo’lga 

---

kiritdi.    111  Spartakiada  1944  yilda  Toshkentda  o’tadi.    Unda  asosan,    erkaklar 

ishtirok etib,  sportning 11 turi bo’yicha o’tdi.   

 

Spartakiada Pusillo 110 va  400 metrga Yugurish,  A.  Borisov balandlik va 

o’zunlikka  sakrash  hamda  G.    Kosarev  nayza  otish  bo’yicha  g’oliblikni  qo’lga 

kiritdilar.   

 

1945  yil  sentyabrda  O’zbekiston  spartakiasi    dasturi  bo’yicha  “Spartak” 

stadionida  yengil  atletika  musobaqasi  bo’lib  o’tadi.    150  nafar  sportchi  ishtirok 

etgan  bu  musobaqalarda  quvonchli  marralar  qo’lga  kiritiladi.    1946  yilga  kelib 

respublikada  rekordlari  yangi  ko’rsatkichlarga  ko’tarildi:  N.    SevrYukova  ( 

Borisova  )  besh  hatlab  sakrash,    to’siq  ora  yugurish  hamda  yadro  irg’itishda,    L.  

Skaskaya 80 m to’siq ora yugurishda F. Hasanova – 400 va 800 metrga yugurishda 

g’olib  chiqishdi.    1947  yili  Moskovada  bo’lib  o’tgan  jismoniy  tarbiya  bilan 

shug’ullanuvchilarning  butunittifoq  namoyishiga  O’zbekitonda  “SSSR  sport 

masteri”  darajasiga erishgan yengil atletikachilar A. Borisov (uch xatlab sakrashda 

sobiq  SSSRning  uch  marta  sovrindori)  va  F.      Hasanova,      shuningdek  jismoniy 

tarbiya  hodimlari  bayram  nishonlash  musobaqalarida  ishtirok  etish  uchun 

respublika  chempionlari  N.    SerYukova,    ishtirok  etish  uchun  respublika 

chempionlari  N.  SerYukova,      L.  Skastkaya,      A.    Qorieva,    Sultonova,      T. 

Ismoilov,  S.  Popovlar Moskovaga borishdi.    

          1948 yilning dekabrida BkP MK mamlakatlarida jismoniy tarbiya ishlarining 

ahvoli  haqidagi  masalani  ko’rib  chiqib  uni  yanada  yaxshilash  haqida  qaror  qabul 

qildi.  

           Mazkur  qaror  respublikada  yengil  atletikaning  rivojlanishiga  kuchli  turtki 

bo’ldi.  

           1948  yildan  boshlab  O’rta  Osiyo  respublikalari  va  Qozog’iston 

sportchilarining o’zaro uchrashuvlari an’ana tusini oldi.    

Ana  shunday    birinchi  uchrashuv  1948  yilning  mayida  Frunze  (Beshkek) 

shahrida  bo’libo’tdi.    Erkaklar  baxsida  o’zbek  yengil  atletikachilari  13  tur  sport 

musoboqasidan  uch  turida  g’oliblikni  Qo’lga  kiritish.   Ayollar esa to’qqiz turdan 

beshtasida  g’olib  bo’lishdi.    Musoboqada,  ayniqsa  er-xotin  Aleksey  va  Nadejda 

---

Borisovalar  muvaffaqiyatli  qatnashdi.    Aleksey  Borisov  uzunlikka  sakrash 

bo’yicha,  Nadejda esa 100  va to’siqlar ora 80  m  Yugurishda  va  yadro  irg’itishda 

g’olib bo’ldi.  

         1948  yilda  respublikaning  40  rekordi  yangilanadi.    Sobiq  SSSR  terma 

jamoasiga kirgan YU. Finke, S. Popov,  YU. SHolomiskiy, B. Gerasimchuk singari 

yosh mohir yengilatletikachilar paydo bo’ldi.  

        1950-1951  yillarda  B.  Gerasimchuk  (uch  hatlab)  va  YU.  Fenke  (balandlik) 

mamlakat  musoboqalari  sovrindorlari  bo’lishdi.    O’rish  qatnashchisi  N.  Borisov 

esa  1950  yil  sobiq  SSSRchempianati  sovrindori  bo’ldi.    Birinchi  olimpiya 

o’yinlariga  qatnashgan  O’zbekistonlik  yengil  atletikachi  S.  Popov110  m  to’siqlar 

ora  yugurish  bo’yicha  1951-1954  yillar  mobaynida  sobiq  SSSRchempeanatining 

turt marta sovrindori bo’ladi.  1952 yili sobiq SSSR sport ustasi Sergey Popov 110,  

200 va 400 metrga to’siqlar bilan Yugish bo’yicha respublika rekordini o’rnatish.  

      1949  yilda  mutahasislarning  soni  juda  ham  oz  bo’lgan.    1950  yilga  kelib 

O’zbekistonda  oily  ma’lumotga  ega  bo’lgan  malakali  mutahasislarni  tayyorlash 

masalasi  ko’tarildi.    1952  yilda  Nizomiy  nomidagi  Toshkent  davlat      pedagogika  

instituti  qoshida,    so’ng  1954-yilda  Farg’ona  davlat  pedagogika  inistituti  qoshida 

jismoniy tarbiya inistituti qoshida jismoniy tarbiya fakultetlari ochildi.  Biroz vaqt 

o’tgach,    bunday  fakultetlar  bir  necha  viloyat  pedagogika  instutlari  qoshida  ham 

ishga tushdi.    

        Toshkentda  jismoniy  tarbiya  va  sport  texnikumi  negizida  1955-yili 

O’zbekiston  davlat  jismoniy  tarbiya  insitut  tashkil  topdi.    Dastlabki  yillarda 

yengil atletikachi mutaxasislarni tayyorlashda Toshkentga P. F. Lesgaft nomidagi 

Lenin  va  Qizil  bayroq  ordenli  Lelingrad  jismoniy  tarbiya  insitut  katta  yordam 

ko’rsatadi.  Yordam ishida Maskovadagi Lenin ordenli Davlat Markaziy jismoniy 

tarbiya insitutning ham ko’magi bo’ldi.    

          Langar  cho’p  bilan  sakrashda  Igor  Chuvilin  turtinchi  o’rinni  egalladi.    Bu 

spartakiyada  uning  ilgargi  ishtirok  etgan  turt  sobiq  SSSR  xalqlari 

spartakiadalaridan  eng  muoffaqiyatlisi  bo’lgan  edi.    I.  CHuvilin  O’rta  Osiyo  va 

---

Qozog’iston  sportchilarining  yettinchi  uchrashuvlari  g’olibi,    langar  cho’p  bilan 

sakrash bo’yicha respublikaning bir necha bor rekordchisi va g’olibi bo’lgan edi.   

         1960-yilda  “O’zbekiston  SSRda  xizmat  ko’rsatgan  ustoz”  sharafli  unvoni 

joriy qilinadi.   

           Murabbiylarning  mashaqqatli  mehnatlari  mevasi  sifatida  O’zbekiston  

terma    jamoasi    tarkibi      E.  Machula,        O.  Levolenko,    Yu.  Xmelkov,      G. 

Nekrashevich,      G.  Podlazov,      E.  Andiriz,      E.  skorin,      G.  Ko’tyanin,      G. 

Skalazubova  (Vikova),      A.  Bulanov,      N.  Qilimov,      V.  Chekmarev,      V. 

Nekrasovskiy,      V.  Kachetkov,      V.  Kolmokov,      V.  Tiyapukin,      R.  Vabich,  

(Denisheva),   A. Yusupova,   N. Skorikova,   G. Mayboroda,   A. Normurodov 

singari qobilyatli atletikachilar bilan boyidi.    

     1963-yili  Toshkentda  bo’lib  o’tgan  uchrashuvda  respublika  vakili  German  

Kutyanin  balandlikka  sakrash  sektorida  o’zining  ilgargi  respublika  rekordini 

yaxshilashga muaffaq bo’ldi.  Keyingi yillarda G. Ko’tyanin O’zbekiston rekordini 

olti    marotaba  yangilab,    uni  2  metr  11  smga  ko’tardi.  1969  yil  u  rigada  bo’lib 

o’tgan qishg quoqda 2 m 15 smda sakrab, XTSU unvaniga sazovor bo’lgan.   

    1967 yilgi O’zbekiston Spartakadasida yengil atlatikachilarga katta yutuqlar olib 

keldi.    

     O’zbekistonning  yosh  sprinterlari  1967  yili  uch  marta  butun  ittifoq  rekordini 

o’rnatdi.    Murabbiy  V.  A.    SHapochnik  tayyorlagan  Dimitriy  Nedostupov,  

Gennadiy  YAkobson,    Vladimir  Zdabnov,    Segey  Petrovdan  iborat  kichik 

yoshdagilar  4x100  m  masofaga  estafeda  tayoqchasini  43,  6  so’ng43,  3sek  da  olib 

o’tadi.    Aynan  shu  guruh  15-16  yoshdagi    yoshlar  guruhi  o’rtasidagi  4x200  mga 

yugurish bo’yicha masofani 1, 33, 1 sek da o’tib ittifoq rekordini yangilaydilar.   

   

Sport zahiralari bilan ilashda “Eng yaxshi,  yosh yengil atletikachi’’va “eng 

yaxshi mo’rabbiy”shiori ostida respubika tanlovlarini o’tkazilishi-eng yaxshi USM 

uchun ko’rash O’zbekiston yengil atletika murabbiylari faoliyatini faollashtirishga,  

ular  faoliyati  ustidan  nazorat  o’rnatishga  imkon  yaratadi.    Bu  vaqtda  respublika 

jamoatchiligining  ishi  jonlanib,    jamolarni  ilmiy-uslubiy  qo’lanmalar  bilan 

ta’minlash ishi yaxshilandi.    

---

       1973 yili Moskovada bo’lib o’tgan 1 Butunittifoq yoshlar o’yinida O’zbekison 

yengil atletikachilari terma jamoasi sakkizinchi o’rinni olishdi.  Sovrinli o’yinlarni 

200 metrga yugurish bo’yicha Vladimir Zdobnov, nayza otish bo’yicha LYudmila 

Dolgova  ikkinchi  o’rinniolish  sharafiga  muyassar  bo’lishdi.    4x100  m  ga  chopish 

estafetasida  Yuriy  Usikov,    Yuriy  Mavshev,    Nikolay  Noganev  va  Vladimir 

Zdanov  bronza  medalini  olishdi.    Sovrindorlardan  tashqari  jamoa  yutug’iga 

to’siqlar  osha  yugirish  bo’yicha  4-o’rinni  egallagan  Tatyana  Perepsikna  salmoqli 

ulush qo’shdi.  SHuningdek, Yevgeniy Yakimenko (uch xatlab 5-o’rin),  Aleksandr 

Vershteyn  (100  m  to’siqlar  ora  6-o’rin),    Genatsiy  Ribkin  (nayza  7-o’rin)  yaxshi 

natijalarga erishishdi.              

       1985  yil  avgustda  Moskovada  bo’lib  o’tgan  Evropa  kubigiga  O’zbekiston 

terma  jamoa  tarkibiga  o’zining  uch  vakili  –Z.  Varbashina,    Z.  Zaytsev,  S. 

Usovlarni berdi. Ular kubokda sovrindorlar qatorida bo’lishdi.  

            BMT  ning  bosh  assambleyasida  1986  yil  xalqaro  tinchlik  yili  deb    elon 

qilindi.  Bu  ham  xalqaro  xavsizlik  kurashining  kuchayganligini  va  xalqoro 

xamkorlik  borasida  raqiblashuv    jarayoni  yanada  faollashganini  bildirar  edi. 

Moskovada  xayrihohlik  o’yinlarining  o’tkazilishi  tinchlik  uchun  kurashda  yorqin 

aktsiyalardan bo’ldi.  

            Xayrihohlik  o’yinlarida o’zbek  sportchilaridan to’qqiz nafarining ishtirok 

etishi  –musobaqaning  “sportdagi  yer  kurrasidagi    tinchlikka”  shiorini  bajarishda  

o’z chiqishlari bilan ulush qo’shgan edilar.  

             10000  metrli  masofani  o’tishda  issiq  va  namlik  sportchilarga  katta 

qiyinchiliklar  tug’dirdi.  53  spotchidan  38  nafarigina  masofani  o’tishga  muvaffaq 

bo’ldi.  Ular  orasida  sportcha  yurush  bo’yicha  respublika  vakillari  (49.  40.  49) 

natijani  qo’lga  kiritgan.  Z.  Mustafaeva  va  (50.  21.  37)  natijaga  erishgan.  R. 

Shayxutdinovalar bor edi.  

           Langar  cho’p  bilan  sakrash  bo’yicha  musobaqalar  6,  01  metr  marrani 

egallagan  Sergey  Vubkaning  jahon  rekordini  ko’lga  kiritishi  bilan  yakunlandi.  5 

metr 80 sm sakragan Radion Gao’tulin ikkinchi o’rinni egallaydi.  

---

           Marofon  masofasini  o’tish    startga  ayollarning    47  nafari  qatnashadi, 

finishga  sakkizinchi  bo’lib  Yangiyerlik  sportchi  Shodiya  Usmonova  keldi,  (uning 

ko’rsatkichi-2;37, 43, 0 sek ).  

           1987  yili  o’tkan  mamlakat  rasmiy  chimpionatlari  va  birinchilik 

musobaqalarda  10  ta  birinchi,  8  ta  ikkinchi,  7  ta  uchunchi,  jami  25  sovrinli 

o’rinlarni.  

           1987  yilgi  mavsumda  jahonning  25  eng  yaxshi  yengil  atletlari  qatorida  R. 

Gao’tulin  (langar  cho’p  3-o’rin),  V.  Ishutin(langar  cho’p  24-o’rin),  Usov(110 

metrli masofaga yugurish 9-o’rin) dek o’zbek yengil atletiklari bo’lgan.  

           Kattalar guruhi bo’yicha 1987 yil jahonning eng yaxshi  25 yengil atletiklari 

ro’yhatiga  17  nafar  sportchi  kiritilib,  ularning  12  nafarini  erkaklar,  5  nafarini 

ayollar  tashkil  qilgan.  Yoshlar  guruhini  1968  yilda  tug’ulgan  6  nafar  yigit  va  8 

nafar qizlar, jami 14 ta yoshlar tashkil  qilgan. 1970  yili tug’ilgan  va  undan kichik 

yigit va 7 qiz, jami 9 nafardan iborat o’smirlar guruhi tashkil topdi.  

           O’zbekiston  yengil  atletlari  80-yillar  ohiriga  kelib  Vatan  yengil 

atletikasining  100  yilligini  munosib  ko’tish,  shuningdek,  88-yilgi  olimpiadaga 

yo’llanma  olish  uchu  qizg’in  tayyorgarlik  ishlarini  olib  borishdi.  Bunday  qutlug’ 

sanani  nishonlash  uchun  o’zbek  yengil  atletikachilarining  1923  yildan  1987  yilga 

qadar bo’lgan vaqt oralig’ida xalqaro.              

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

Xulosa 

 

 

Yengil  atletika  mashqlarining  kelib  chikishi  tarixi  juda  qadim  zamonlardan 

boshlanadi. Odamlar yugurish, sakrash va uloqtirishni, tabiiy zarur xarakat sifatida 

kadim zamonlardan beri mexnatda va kundalik xayotda  qo`llab kelganlari ma’lum. 

Ammo ularning jismoniy tarbiya vositasi sifatida va sportning bir turi sifatida rasm 

bo`lganiga  qadar  ko`p  yillar  o`tdi.  Ibtidoiy  jamoa  tuzimi  davrida  yengil  atletika 

mashiklari  odamlarning  mexnat  faoliyati  bilan  chambarchas  bog`lik  edi.  Ular 

insoniyat  quldorlik  jamiyatiga  o`ta  boshlashiga  yaqin  jismoniy  tarbiyada  ma’lum 

darajada mustaqil bo`lla boshladi.  

Yugurish,  sakrash  va  uloqtirish  qadimiy  Gretsiyada  anchagina  rivoj  topdi. 

Jismoniy  mashqlarning  boshqa  turlari    qatori,  ular  quldorlarning  xarbiy-jismoniy 

tayyorgarligida  katta  o`rin  egalladi  va  kabilalar  xamda  umumgrek  diniy 

bayramlarining  muxim qismini tashkil etadigan bo`ldi. Bunday tantanalarning eng 

axamiyatlisi Olimpiya o`yinlari xisoblanadi.  

Feodal  jamiyatida,  ayniqsa  ilk  o`rta  asrlar  davrida  jismoniy  mashqlar  xalq 

ommasiga rasm bo`lgan edi. Rivoyatlar qissalar va boshqa madaniyat yodgorliklari 

o`yin  kulgularida  o`ziga  xos  jismoniy  mashqlar  ko`p  bo`lganidan  dalolat  beradi. 

Ko`p  manbalarda  xalk  turmushida  tez  yugurish,  Yugurib  kelib  uzunlikka  sakrash 

va tosh uloqtirishdan iborat uchkurash mavjud bo`lgani ko`rsatiladi.  

SHavkatsiz  ekspluatatsiya,  bo`sh  vaqt  va  keraklicha  moddiy  sharoit 

bo`lmaganligi  xalq  jismoniy  mashqlarining  taraqqiyot  darajasiga  ta’sir  ko`rsatadi. 

SHu  sababdan  feodalizim  davrida  xama  vaqt  xalq  jismoniy  mashqlari  an’anaviy 

o`yin kulgilar xarakterida bulib, faqat bayram kunlarida o`tkazilar edi. 

SHaxar  axolisi  va  feodallarning  xarbiy  jismoniy  tayyorgarligida  esa 

yuugurish, sakrash va uloqtirish mashqlari kata o`rin tutar edi. 

 

 

 

 

 

---

Adabiuotlar 

 

1.

Andris. E. Qudratov.R Yengil atletika Toshkent 1998 yil. 

2.Normuradov.A Yengil atletika Toshkent 2002 yil. 

3.Niyozov.I Yengil atletika Fargona 2005 yil. 

4.Matviv.L.P Teoriya i metodiqa fizichesqoy qultura. M 1991 yil. 

5.Abdullaev.A Xonkeldiev.SH «Jismoniy tarbiya nazariyasi va metodiqasi» 

Toshkent 2005 yil. 

6. F.A.Qerimov sport soxasidagi ilmiy tadqiqotlar. Toshkent zarqalam 2004 yil.