O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti

 

 

 

 

---

 

80 

10-3. ATKlarda texnika xizmatida  qo‟laniladigan xujjatlar ularni turlari va 

rasmiylashtirish tartibi. 

. 

Ishlab chiqarish jarayonlarini boshqarishni axborotlashtirishda zamonaviy 

axborot tizimlariga xos umumiy qoidalarga suyanish kerak. 

Har qanday axborot tizimining asosi-ma‟lumotlar bazasi(MB). Xodimlar  bu 

bazaga amaliy dasturlar paketi(ADP) yoki avtomatlashtirilgan ish o‟rinlari 

(AIO‟)orqali kiradilar. AIO‟bu- xodimning ish o‟rniga joylashgan texnika va 

dasturlar majmuasi sbo‟lib, avtomatlashtirilgan dialog rejimida boshqaruv 

vazifalaridan ayrimlarini bajarish imkonini beradi. AIO‟larini shartli ravishda 

Mbga ma‟lumot kirituvchi va Mbdan ma‟lum chiqarib beruvchi toifalarga ajratish 

mumkin. M‟lumotlar  kiritishni quydagicha kechadi: 

1) Birlamchi xujjatlardan (texnik passport, yo‟l varaqasi va b.); 

2)ATK xodimlaridan (ta‟mir uchun buyuritma, ehtiyot qismlarni olish uchun 

talabnoma va b.); 

3)  Ob‟ektlarni  avtomatik  identifikatsiyalash  vositalaridan  (magnitli,shtrixli, 

radiochastotali va. B.). 

Agar  birlamchi  xujjat  tashqaridagi  korxonalarda  vujudga  kelsa  (masalan, 

avtomobilning  texnik  pasporti),  m‟lumotlar    komp‟yuterga  tayyor  hujjatdan 

kiritiladi. Agar xujjat ATKning o‟zida vujudga kelsa (masalan,ta‟mirlash varaqasi), 

uni  qo‟l  kuchi  bilan  shakillantirishga  zarurat  yo‟q.Nosozlikning  xususiyati 

haqidagi m‟lumotlar komp‟yuterga xodimning so‟zi bilan kiritilishi mumkin(mas. 

Xaydovchi), xujjat esa (zarurat bo‟lsa) avtomatik tarzda shakillanadi va qog‟ozga 

chiqariladi.Agar axborotning mutlaq haqqoniyligi talab etisa, m‟lumotlarni xodim 

orqali emas, qandaydur avtomatik usul bilan komp‟yuterga kiritishning texnik iloji 

bor.  Bunda  ob‟ektlarni  avtomatik  identifikatsiyalash  vositalari  ishga  tushadi. 

Bunday  paytda,  hatto  birlamchi  hujjatga  ham  ehtiyoj  qolmadi,  tizim    avtomatik 

tarzda  m‟lumotlar  tayyorlanadi(mas.  Yo‟lga  varaqasiz  chiqqan  haydovchilar 

haqida m‟lumotlar). Tabiiyki, axborot tizimlarini yaratishda ikkinchi yo uchunchi 

yo‟lni tanlash kerak. 

Axborotni Mbdan olish ikki usulda  kechadi: 

1)korxona bo‟linmalarining faoliyati haqidagi hisobot (chiqariladigan) qog‟ozlarni 

shakillantirish va manitor ekraniga yoki qog‟ozga chiqarish; 

2) ekspert tizimi yordamida boshqaruvchi qarorlarni olish. 

 

Hisobot (chiqariladigan) qog‟ozlarni shakillantirish, bu eng engil, an‟anaviy 

yo‟l, biroq xodimlar etarlicha bilim va tajribaga ega bo‟lishi kerak. Bu-ikkilamchi 

xujjatlarni  tahlil  qilib,  to‟g‟ri  qarorlar  qabul  qilish    uchun  kerak.  Ekspert 

tizimlardan  foydalanish-dasturlaryaratish  masalasida  eng  murakkab  yo‟l,  biroq 

qabul  qilinadigan  qarorlarning  ilmiy  dalillanishi  va  optimalligi  nuqtai  nazaridan 

eng samarali yo‟l. 

ATKda axborot tizimini yaratishda quydagilar tavsiya etiladi: 

-ATK  bo‟linmalari  o‟rtasida  axborot  almashinuvi  mahalliy  komp‟yuterlar 

tarmog iy‟i orqali; 

---

 

81 

-  korxonaning  barcha  tuzilmasi  va  hujjatlar  aylanmasini  qayta  ko‟rib  chiqish, 

y‟ni  birlamchi  hujjatlarni  iloji  boricha  kamaytirib,  EHM  da  shakillantirish, 

ikkilamchi va oraliq tashuvchilarni bekor  qilish; 

-MMAlarni jor m‟lumotlardan ajratib olib, magnit tashuvchilarda saqlash; 

- korxonaning hamma bo‟linmalarida yagona MMA dan foydalanish; 

EHMga birlamchi axborotni bir marta kiritib, xato ketish ehtimolligini nazorat 

etish; 

-  ATK  bo‟linmalari  o‟rtasida  axborot  almashinuvlarinikamaytirish  maqsadida  

masalalarni qayta taqsimlash; 

-hamma axborot izimchalari real vaqt rejimida ishlashi; 

-tizimni yaratishda ma‟lum bosqichlarga rioya qilish.