O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti

Bozor iqtisodiyotining mohiyati va asosiy belgilari

Hozirgi davrda bozor iqtisodiyoti dunyoning ko`pchilik mamlakatlari uchun xos bo`lib, u turli mamlakatlarda har xil darajada va o`ziga xos xususiyatlar bilan amal qilmoqda va rivojlanmoqda. Bu iqtisodiyotning amal qilish mexanizimi ko`plab asrlar davomida tarkib topib, shakllanib, hozirgi davrda madaniylashgan shaklni kasb etdi va ko`pgina mamlakatlarda hukmiz.

‘’Biz yurtimizda barqaror iqtisodiyot qurmoqchi bo`lsak, dunyodagi rivojlangan mamlakatlar kabi boy va farovon yashamoqchi bo`lsak, chala-chulpa, yuzaki emas, balki qanchalik qiyin va murak- kab bo`lmasin, haqiqiy bozor iqtisodiyotiga o`tishimiz shart. Yago-na yo`limiz shu. Bu – asosiy qonunimiz talabi. Boshqa yo`l yo`q. Biz boshlagan islohotlarimizni qat`iy davomettiramiz va ular, albatta, o`zining ijobiy natijasini beradi’’.

Xususiy mulkchilikning paydo bo`lishi va ijtimoiy mehnat taqsimotining ro`y berishi bozor iqtisodiyotining kelib chiqishi va mavjud bo`lishining umumiy sharti hisoblanadi. Xususiy mulkchilik va mehnat taqsimoti ijtimoiy xo`jalikning Tovar shaklini taqazo qiladi, Tovar ish- lab chiqarishning mavjud bo`lishi o`z-o`zidan pul muomalasi, ayribosh- lash, taqsimlash va iste`molning bozorga oid xususiyatini ko`zda tutadi. Tovar ishlab chiqarishning rivojlanishi bozor iqtisodiyoti taraqqiyotining asosini tashil etadi.

Ishlab chiqarishning mustaqilligi, tadbirkorlikning erkinligi, resurslar erkin almashinuvining ta`minlanishi bozor iqtisodiyotini samarali amal qilishining muhim shartlari bo`lib hisoblanadi. Tovar ishlab chiqaruvchi qanchalik mustaqil bo`lsa, bozor ham shu darajada yaxshi rivojlanadi. Erkin ayriboshlash tovar ishlab chiqaruvchi faoliyatining nisbatan samarali yo`nalishlarini ko`rsatib beruvchi erkin narxlarning shakllanishiga imkon yaratadi.