O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon Davlat universiteti

O‘quv tarbiya ishlarining maqsadlarini anilash

Ma’lumki, o‘quv-tarbiya ishlarining maqsad va vazifalari ham o‘quv dasturi, darslik va ilmiy uslubiy adabiyotlar mazmunlari bilan tanishib chiqib sinf jamoalarining xususiyatlarini hisobga olgan xolda aniqlanadi.

Darslarni ta`limiy va tarbiyaviy maqsadlarini aniqlashda o‘qituvchi dasturdagi "O‘quvchilar bilishi kerak" rukunli ko‘rgazmaga o‘quvchilarni rivojlantirish talabi esa "O‘quvchilarni uddalashi lozim" ko‘rsatmasiga asoslangan xolda aniqlamog‘i kerak.

Yuqoridagilardan kelib chiqib biz darslarni ta`limiy va rivojlantiruvchi maqsadlarini "Baliqlar sinfi" mavzusini o‘rganish misolida taxlil etib chiqamiz.

Ma’lumki 7 sinf zoologiyasidagi "Baliqlar sinfi" mavzusini o‘rganish uchun o‘quv dasturida 8-soat vaqt ajratilgan. Bu vaqt ichida o‘quvchilarga quyidagi mazmundagi ta’lim berish ko‘zda tutiladi.

1. Mavzuning ta`limiy vazifalari:

a) Baliqlarning yashash muhitiga mos ravishda gavda tuzilishi.

b) Baliqlarning skelet muskullari va ichki organlarining boshqarish vazifalariga bog‘liq xolda tuzilish xususiyatlari.

v) Baliqlarning fe’l -atvorlarini o‘rganish.

g) Baliqlar sinfiga umumiy xarakteristika.

d) Baliqlarning tabiatda va inson xayotidagi ahamiyati baliqchilikni muxofaza etish yullari.

2. Mavzuning rivojlantiruvchi maqsadi:

a)o‘rganilgan baliqlarni tanish.

b)o‘rganilgan baliqlarni organlarini o‘quv jadvallari xo‘l preparatlar, rasmlardan ajrata olish.

v)lansetnik va baliqlarni tuzilishidagi o‘xshashlik va farklarni ajrata olish va taxlil qilish:

g)akvariumda saqlanayotgan baliqlar ustida kuzatishlar olib borish ularning xulk atvorlarini o‘rganish:

d)baliq ovlashning koidalarini o‘rgashish va unga amal qilish:

ye)darslik bilan ishlash:

3. Darsning tarbiyaviy maqsadi:

a)atrof muxit sharoitining baliqlar gavdasi va ularning organlar sistemasining tuzilishi va ishlashiga ta`siri baliq gavdasida suvga yashashga moslashishlarining nisbiy xarekterda ekanligi.

b)baliqlar refleks va instinktlarini o‘rganib xulq atvorini namoyon bo‘lishini material asosini bilish:

v)baliqlarni kelib chikishini tabiiy yullarini o‘rganish:

g)zamonaviy baliqchilik xo‘jaliklari ishini va yutuqlarini biologik asoslarini o‘rganish.

d)inson omilini baliq zaxiralarini saqlash ko‘paytirish xayvonot dunyosini muxofaza qilish konunlariga amal qilish masalalarini o‘rganish kabilardir.

Yuqoridagi o‘quv tarbiya masalalarini ayrim darslarga taqsimlab xar bir darsni eng tugri ta`limiy rivojlantiruvchi va tarbiyaviy maqsadlarini aniqlash lozim bo‘ladi.

Darslarda o‘quvchilarni rivojlantirish va tarbiyalash uzoq davom etadigan jarayondir. Jadvaldan ko‘rinib to‘rganidek ayrim darslarni rivojlantiruvchi tarbiyaviy maqsadlarni 2-4 xil talablari amalga oshirilishlikni talab etadi. Biroq bu talablarni barchasini amalga oshirish darsni ma`lum maqsadi yo‘nalishi bilan bir butunligiga doimo xizmat qilavermaydi. Shu boisdan o‘qituvchi har bir darsni eng asosiy ta`limiy rivojlantiruvchi va tarbiyaviy maqsadlarini aniqlab shu maqsadlarni amalga oshirish bo‘yicha ish olib bormog‘i lozim.