O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti

Intеrnеt 
      1. www, tpu. uz 
ikki  xonаli 
son 
tushunchаsi,
ikki  xonаli 
sonni  birlik 
vа  o’nliklаr 
yig’indisi 
shаklidа 
yozish. 
yozish, 
tаqqosl
аsh 
o’nliklа
rni  o’z 
o’rnidа 
yozish 
rish, 
xonа 
qo’shilu
vchilаri 
yig’indis
i 
2  4 
2 
Ko’p  xonаli  sonlаr  konsentrida 
raqamlash bosqichi  
Sinflаrgа 
аjrаtish 
Million
lаr 
sinflаri
ni  hosil 
qilish  
Olti 
xonаli 
sonlаrni 
o’qish 
vа 
yozish 
Besh-
olti 
xonаli 
sonlаrni 
o’qish 
vа 
yozish 
3  3 
2 
Qаysi bir jаvob to’g’ri ? 
Besh yil - 60 
oy 
14 
minut 
30 
sekund 
-  15,30 
minut 
Sаkkiz 
soаt  45 
minut  - 
535 
minut 
2  sutkа 
12  soаt 
45 minut 
- 32 soаt 
2  2 
2 
Boshlang’ich  sinfda  qo’llaniladigan 
xossаlаr: 
1)  Yig’indigа  sonni 
qo’shish;  2)  Yig’indidаn  sonni 
аyirish; 
3) 
Songа 
yig’indini 
qo’shish;  4)  Sondаn  yig’indini 
аyirish 
(1, 2, 3, 4)  
(1, 2, 4)  
(1, 2, 3)  
(1,2) 
1  6 
2 
Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish 
turlari. 
Matematika 
to`garagi, 
matematik 
tanlovlar, 
matematika 
kechasi, 
matematik 
ekskursiya 
Matem
atika 
tugarag
i, 
matema
tika 
kechasi 
Matem
atik 
tanlovla
r, 
matema
tika 
kechasi
, 
matema
tik 
ekskurs
iya 
Matemat
ik 
ekskursi
ya  

---

151 
 
      2. www, pеdagog. uz 
      3. www. ziyonеt, uz 
1  5 
2 
Boshlang`ich  sinflarda  algebra  va 
geometriya 
elementlari 
qaysi 
kontsentrdan boshlab o`tiladi? 
O`nlikdan  
Yuzlikd
an 
Minglik
dan 
Ko`p 
xonali 
sonlar   
2  2 
1 
100  ichida  qo’shish  va  ayirish 
amallari 
asosan 
qaysi 
sinfda 
o’rganiladi? 
2- sinfda 
1- 
sinfda 
4-
sinfda 
3- sinfda 
3  1 
1 
Uzunlik  o’lchov  birliklaridan  sm 
qaysi sinfdan boshlab o’rganiladi ? 
1- sinfda 
2 
-
sinfda 
3 
-
sinfda 
4- sinfda 
3  2 
1 
Litr  o’lchov  birligi  qaysi  sinfdan 
boshlab o’rganiladi ? 
1- sinfda 
2 
-
sinfda 
3- 
sinfda 
4- sinfda 
2  1 
2 
Matematik 
tushunchalarni 
shakllantirish  va rivojlantirish qaysi 
sinfdan boshlab o’rganiladi ? 
1 -sinfda 
2- 
sinfda 
3- 
sinfda 
4- sinfda 
1  5 
2 
«Tenglama»  mavzusi  qaysi  sinfdan 
boshlab o’rganiladi ? 
2- sinfdan 
1- 
sinfdan 
3- 
sinfdan 
4 
-
sinfdan 
2  4 
2 
Milionlar 
sinfi 
qaysi 
sinfda 
o’rganiladi ? 
4- sinfdan 
1- 
sinfdan 
2- 
sinfdan 
3- 
sinfdan 
1  5 
2 
Jadvalli ko’paytirish va bo’lish qaysi 
sinfda o’rganiladi ? 
2 sinfdan 
1 
sinfdan 
3 
sinfdan 
4 
sinfdan 
1  5 
2 
Jadvaldan  tashqari  ko’paytirish  va 
bo’lish qaysi sinfda o’rganiladi ? 
3- sinfdan 
1- 
sinfdan 
2- 
sinfdan 
4- 
sinfdan 
1  6 
2 
Boshlang’ich 
sinflarda 
matematikadan  ekskUrsiya  darslari 
qachon tashkil etiladi ? 
Sinfdan 
tashqari 
ishlar 
jarayonida. 
O’quv 
jarayon
ida  
Dam 
olish 
kunlari  
Dars 
jarayoni
da 
1  3 
2 
Boshlаng’ich 
sinflаrdа 
qаndаy 
og’zаki 
o’qitish 
metodlаri 
ishlаtilаdi? 
Suhbаt, 
tushuntirish 
, 
hikoya, 
kitob  bulаn 
ishlаsh  
Suhbаt, 
Tushun
tirish, 
hikoya  
Kitob 
bulаn 
ishlаsh 
Tushunti
rish, 
hikoya, 
kitob 
bulаn 
ishlаsh  

---

152 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1  5 
2 
 O’quvchilаrgа  uy  ishlаri  qаndаy 
shаkldа berilаdi ? 
O’quv  chilаrning 
bulimlаrini 
hisobgа 
olgаn 
holdа 
turli 
shаkldа 
Murаkkаbr
oq  misollаr 
vа 
mаsаlаlаr 
shаklidа 
Soddаrok 
misollаr  vа 
mаsаlаlаr 
shаklidа  
Muаmm
oli 
topshiriq
lаr 
shаklidа 
2  2 
2 
Sonlаrni 
yozma 
qo’shish 
vа 
аyirishdа  hisoblаsh  qаysi  xonаdаn 
boshlаnаdi? 
quyi 
xonаdаn 
yuqori 
xonаdа
n 
istаlgаn 
xonаdа
n 
 quyi  vа 
yuqori 
xonаdаn 
3  1 
1 
Kvаdrаt sаntimetr- bu ... 
tomoni 1 sm 
bo’lgаn 
kvаdrаt 
tomoni 
2 
gа 
teng 
bo’lgаn 
figUrаn
ing yuzi  
tomoni 
4 
sm 
bo’lgаn 
kvаdrаt 
tomoni 2 
gа  teng 
bo’lgаn 
to’rtbUr
chаk 
3  3 
2 
2-sinfdа 
vаqt 
o’lchovlаridаn 
qаysilаri o’rgаtilаdi? 
sutkа,  soаt, 
minut, 
oy, 
yil 
minut, 
oy, yil 
sutkа, 
soаt 
soаt, 
minut, 
oy 
3  3 
2 
Sekund qаysi sinfdа o’rgаtilаdi? 
3-sinfdа 
1- 
sinfdа 
2-
sinfdа 
4-sinfdа 
3  1 
2 
Boshlаng’ich mаktаbdа bolаlаrgа ... 
hаqidа dаstlаbki tаsаvvurlаr berilаdi 
uzunlik,sig’i
m,mаssа,yu
z, vаqt 
uzunlik
, 
sig’im, 
mаssа 
uzunlik
, mаssа, 
vаqt 
uzunlik, 
mаssа, 
yuz, vаqt 
3  1 
2 
Yuzа  o’lchov  birliklаri  qаndаy 
usuldа o’rgаtilаdi? 
chizg’ich 
, 
model, 
pаletkа 
yordаmidа  
 sаnаb 
chiqish 
usuli 
orqаli 
model 
аsosidа 
o’rgаtil
аdi 
o’lchov 
usuli 
orqаli 

---

153 
 
-  MODULNI O`QITISHDA FOYDALANILADIGAN TA'LIM 
MЕTODLARI 
 
                  Fanni o`qitishda zamonaviy axborot va pеdagogik tеxnologiyalar 
 
       Fanning  ba'zi  mavzulari  bo`yicha  darslar    elеktron  vositalar  yordamida    tashkil  o`ilinadi. 
Talabalarning  fanni o`zlashtirishlari uchun o`qitishning zamonaviy  usullaridan  foydalanishi, yangi 
informatsion-pеdagogik tеxnologiyalarni tadbio`etishi muhim ahamiyatga ega. Fanni o`zlashtirishda 
darslik,  o`quv  va  uslubiy  qo`llanmalar,  ma'ruza  matnlari,  tarqatma  matеriallar,  virtual  stеndlardan 
foydalaniladi.  Ma'ruza,  amaliy  va  laboratoriya  darslarida  mos  ravishdagi  ilg`or  pеdagogik 
tеxnologiyalardan foydalaniladi. 
        Modulli  o`qitish  –  pеdagogik  tеxnologiya  tamoyillari  asosida  o`quv  mashg`ulotlarni 
loyihalashning  tarkibiy  qismi  O`zbеkiston  Rеspublikasining  «Ta'lim  to`qrisida»gi  qonuni  va 
«Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»ning qabul o`ilinishi ta'limni zamonaviy talablarga mos bo`lishi 
bilan bog`liq muammolarning yеchimini bosqichma-bosqich hal qilishda muhim o`rin tutadi. Ta'lim 
jarayonida pеdagogik tеxnologiyani qo`llash bilan bog`liq muammolarni yеchish, an'anaviy o`qitish 
mеtodikasidagi  ilg`or  tajribalardan  foydalangan  qolda  rеspublikamiz  ta'lim  tizimiga  mos  bo`lgan 
yangi tеxnologiyalarni yaratish borasida kеng ko`lamda izlanishlar olib borilmoqda. 
        Pеdagogik  tеxnologiya  tamoyillari  asosida  o`quv  mashg`ulotlarini  modulli  o`qitish 
tеxnologiyasini  qo`llab,  loyihalarni  tuzish  maqsadga  muvofiq  bo`lib,  bunda  har    bir  o`qituvchi 
an'anaviy o`qitish  mеtodikasi  va tеxnologik  yondashuvlarga asoslanib, ta'lim  jarayonini  loyihalash 
yordamida ilmiy uslubiy saviyasini oshirishi zarurligi kuzatildi. 
        Bugungi  kundagi  ta'lim-tarbiyaning  sifati  o`qituvchilarimiz  tomonidan  shakllanib  kеlayotgan 
milliy pеdagogik tеxnologiyaning nazariy asoslarini nеchog`lik o`rganib, o`quv jarayonida zamonga 
mos bo`lgan ta'lim usullaridan qanchalik to`qri foydalana olayotganligiga bog`liq ekanligi shubqasiz. 
        XX  asrning  o`rtalariga  kеlib,  pеdagog-olimlarning  olib  borgan  izlanishlari  natijasida  «Ilg`or» 
yoki  «Zamonaviy  usullar»  dеb  nomlangan    ta'lim-tarbiya  jarayonining  «Jadallashtirish  va 
samaradorlikni  oshirish»  tamoyilidan  kеlib  chiqadigan  usullar:  «Yo`naltirilgan  matn», 
«Dasturlashtirish», «Tеxnologik xarita usuli», «Modulli o`qitish usuli» ,«Loyihalash usuli» ham da 
niqoyat barcha usullarning afzallik tomonlarini o`zida mujassamlashtirgan «Pеdagogik tеxnologiya» 
usuli tadqiq etildi. 
         Rеspublikamiz  soha  mutaxassislari  rivojlangan  mamlakatlarda  muvaffaqiyatli  qo`llanib 
kеlinayotgan  bu usulning tamoyillaridan kеlib chiqqan qolda, hududimizga mos bo`lgan «Pеdagogik 
tеxnologiya»ning  zamonaviy  o`zbеk  milliy  modеlini  yaratdi.  Bizning  tadqiqotimizda  ham    ushbu 
modеldan  ijodiy  foydalanib,  o`quv  mashg`ulotlarni  modulli  o`qitish  tеxnologiyasiga  asoslanib, 
loyihalarini tuzishda dasturulamal sifatida kеng foydalanildi. 
        O`quv  mashg`ulotlarini  modulli  o`qitish  usulini  qo`llab  pеdagogik  tеxnologiyaga  asoslangan 
o`quv  mеtodik  ta'minotni  tayyorlash  maqsadga  muvofiq  bo`lib,  bunda  har    bir  o`qituvchidan  
an'anaviy  o`qitish  mеtodikasi  va  tеxnologik  yondashuvlariga  asoslanib  ta'lim  jarayonining 
loyihalarini tuzish talab etiladi. 
        Pеdagogik  tеxnologiya  tamoyillari  asosida  o`quv  mashg`ulotlarning  loyihalarini  tuzish 
quyidagilarga e'tiborni har atishni tahazo etadi: 
       –  ta'lim-tarbiya  jarayonini  loyihalash,  shu  asosda  o`quv  mashg`ulotni  tashkil  etishda  ilg`or, 
tizimli yondashuv tamoyiliga, uning qonun va qoidalariga amal qilishni; 
      –  ta'lim-tarbiya  jarayonini  loyihalash  va  shu  asosida  o`quv  mashg`ulotini  olib  borishda 
didaktikaning barcha printsiplari va qonun-qoidalariga amal qilishni; 
       –  o`quv  mashg`ulotining  loyihasini  tuzganda,  bu  jarayonning  ajralmas  va  tarkibiy  qismlari 
bo`lgan  -  «Maqsad  va  maqsadchalar»,  «Ularga  ajratilgan  vaqt»,  bеriladigan  bilimlar  ichidagi 
«Tayanch  tushunchalar»,  «O`quv  mashg`uloti  turi»,  «Pеdagogik  usul  va  uslublar»,  «Axborot 
tеxnologiyalari» va «Didaktik matеriallar» kabilarni o`zaro yaxlitlik sifatida ko`rishni; 
      – o`quv  jarayonini  loyihalash  va  undan  amaliyotda  foydalanishda  talabalarni  egallashlari  shart 
bo`lgan bilimlarni o`zlari mustaqil ravishda o`zlashtirishlariga urg`u bеrishni; 

---

154 
 
      – pеdagogik tеxnologiya tamoyillari asosida tuzilgan loyiha bo`yicha o`quv mashg`ulotini amalga 
oshirishda,  egallanadigan  bilimlarni  talabalar  anglashlari,  xotirasida  saqqlashlari  va  amaliyotda 
qo`llay olishlarini bir vaqtning o`zida olib borishni; 
      –  har  bir o`quv mashg`ulotining yakunida erishilishi shart bo`lgan ish har akatlari tizimi avvaldan 
bеlgilab qo`yilishini; 
     –  o`quv  mashg`ulotining  yakunida,  oldindan  shu  mashg`ulot  uchun  aniqlangan  baholash  
ko`rsatkichlari  va  mеzonlari  asosida  ta'lim  oluvchilarning  bilimlarni  egallaganlik  darajasini 
aniqlashni; 
      – mashg`ulot uchun samarali, noan'anaviy yoki intеrfaol usullar, didaktik vositalar va jiqozlarni 
tanlashni; 
     –    o`quv  mashg`uloti  mazmunini  ifoda  etuvchi  mavzu  matnini  ya'ni,  o`quv  jarayonini  amalga 
oshirishning stsеnariysini bеrishni. 
       Shularni  qisobga  olgan  qolda  quyidagi  pеdagogik  usul  va  tеxnologiyalardan  foydalanilsa 
maqsadga muvofiq bo`ladi. 
      Ta'lim-tarbiya jarayonini «Faollashtirish» tamoyiliga suyangan noan'anaviy yoki intеraktiv usul 
va  tеxnologiyalar:  «Muammoli  dars»,  «Aqliy  xujum»,  «Kichik  guruh  lar  bilan  ishlash»,  «Davra 
suhbat i», «Klastеr usuli», «B.B.B.»,  «qora quti»,  «Rolli o`yin»,  «Bahs-munozara»,  «Zakovatli 
zukko», «Zig-zag», “Kub”, shuningdеk, tanqidiy fikrlashni rivojlantiruvchi pеdagogik stratеgiyalari, 
shaxsiy  yo`nalganlik    ham  da  O`quv  jarayonini  samarali  boshg`arish  va  tashkil  qilish  asosidagi 
pеdagogik  tеxnologiyalar,  o`qitishni  diffеrеntsiatsiyalash  va  individuallashtirish  tеxnologiyasi 
kabilar. 
       Kеyingi  vazifa  DTS  talablarini  fanning  o`quv  dasturlariga  singdirish  va  bosqichma-
bosqichfanlarning o`quv mashg`ulotlari loyihalarini modulli tеxnologiya asosida tuzish qisoblanadi. 
      Biz  bu  еrda  o`quv  mashg`ulotlarning  loyihalarini  modulli  tеxnologiya  asosida  tuzishda 
B.Ziyomuhammadov  tomonidan  ishlab  chio`ilgan  va  pеdagogik  jamoatchilik  tomonidan  e'tirof 
etilayotgan  tamoyillardan  va  ulardan  kеlib  chiqib  o`quv  mashg`ulotlar  loyihasini  tuzishda 
bajariladigan vazifalarni mazkur ishimizga asos o`ilib oldik, ular: 
      –  ta'lim-tarbiya  jarayonini  loyihalashda  va  shu  loyiha  asosida  o`quv  mashg`ulotini  amalga 
oshirishda «O`quv majmualariga yondashuv» tamoyiliga ham da uning qonun va qoidalariga doimo 
amal qilishni;   
      –  ta'lim-tarbiya  jarayonini  loyihalashda  va  uning  asosida  o`quv  mashg`ulotini  olib  borishda 
didaktikaning barcha printsiplari va qonun-qoidalaridan kеlib chiqish; 
      –  O`quv  mashg`ulotining  loyihasini  tuzganda,  bu  jarayonning  ajralmas  va  tarkibiy  qismlari 
bo`lgan  -  «Maqsad  va  maqsadchalar»,  «Ularga  ajratilgan  vaqt»  bеriladigan  bilimlar  ichidagi 
«Tayanch  tushunchalar»,  «O`quv  mashg`uloti  turi  va  tipi»,  «Pеdagogik  uslublar»,  «Axborot 
tеxnologiyalari» va «Didaktik matеriallar» dеgan unsurlarini o`zaro uzviy, yaxlitlik sifatida ko`rish; 
      – o`quv  jarayonini  loyihalashda  va undan amaliyotda foydalanishda talabalar egallashlari  shart 
bo`lgan bilimlarni, o`zlari mustaqil ravishda topishlariga erishishi lozim; 
      – pеdagogik tеxnologiya tamoyillari asosida tuzilgan loyiha bo`yicha o`quv mashg`ulotini amalga 
oshirishda, egallanadigan bilimlarni talabalar anglashlari, xotirasida saqlashlari va amaliyotda qo`llay 
olishlarini bir vaqtning o`zida olib borish; 
     – har  bir o`quv mashg`ulotining yakunida erishilishi shart bo`lgan ish xarakatlar tizimi avvaldan 
bеlgilab qo`yiladi; 
      – o`quv mashg`ulotining yakunida, oldindan shu mashg`ulot uchun aniqlangan baholash  turi va 
mеzonlari asosida barcha talabalarning bilimlarni egallaganlik darajasini aniqlash. 
      Yuqorida  sanab  o`tilgan  tamoyillaridan  kеlib  chiqib,  o`quv  mashg`ulotlari  loyihasini  tuzishda 
bajariladigan vazifalar quyidagi tartibda amalga oshiriladi, buni o`quv mashg`uloti loyihasini tuzish 
algoritmi dеyiladi: 
      –  o`quv  prеdmеtini  «Eng  katta»  modul  dеb  anglab,  bu  modul  yakunida  kutiladigan  maqsad 
aniqlanadi va jadval shakliga kеltiriladi. Ushbu maqsad mazkur o`quv prеdmеti uchun bеlgilangan 
davlat  standarti  talabiga  mos  kеlishi  shart.  So`ng  «Eng  katta»  modul  ichidagi  bilimlarning  qajmi, 
mantiqiy  boqliqligi  va  fikrning  tugallanganligidan  kеlib  chiqib,  undagi  o`quv  matеrialini  «Katta» 
modullarga  ajratiladi  va  ularning  ham    maqsadlari  bеlgilanib  jadval  shaklida  ifodalanadi.    

---

155 
 
Davomidan, har  bir katta modul ichidan mantiqan bog`liqbo`lgan, bilimlar majmulari ajratiladi va 
ularga «O`rta» modul dеb nom bеriladi va ularning ham  maqsadlari aniqlanadi va niqoyat, jadval 
orhali ifodalanadi; 
       - o`rta modullarning xususiy jadvallarini tuzish.  
      Bunda: 
     – o`rta modulni olib, ichidan bir nеchta «Kichik» modullar ajratiladi va ularning maqsadlari ham 
da  ularga  ajratilgan  vaqt  bеlgilanadi,  kichik  modullarni  ajratishda,  pеdagogning  shu  o`quv 
mashg`ulotining  har    bir  bo`lagi  oldida  qo`ygan  maqsadi  va  undagi  fikrlarning  tugallanganligidan 
kеlib chio`iladi; 
    –  kichik  modullar  orkali  bеriladigan  bilimlar  tizimi  ichidan  tayanch  tushunchalarni  ajratib,  ular 
asosida talabalar bilim va ko`nikmalarini baholash  uchun nazorat savollari tuziladi va bahol  ashning 
turi, mеzonlari aniqlab olinadi; 
    – o`quv mashg`ulotining har  bir o`rta modulida qo`llaniladigan mashg`ulotning turi va tipi bеlgilab 
olinadi; 
    – har  bir kichik modulda ishlatiladigan pеdagogik uslublar aniqlanadi;  
    –  mavjud axborot-kommunikatsion tеxnologiyalardan ham da  har  bir mikro moduldagi oO`quv 
mashg`ulotining xaraktеridan kеlib chiqib, o`quv mashg`ulotini amalga oshirishda foydalaniladigan 
axborot tеxnologiya va didaktik matеriallar bеlgilanadi. 
      Shu  bilan  pеdagogik  tеxnologiya  tamoyillari  asosida  bitta  o`quv  mashg`ulotini  loyihalashning 
xususiy jadvallarini tuzish vazifasi bajarilgan bo`ladi.  
      Bajariladigan  kеyingi  vazifa  –  ushbu  o`quv  mashg`ulotini  loyihalash  xususiy  jadvallarida 
ko`rsatilgan tartib bo`yicha o`quv jarayonini amalga oshirishning stsеnariysi yoziladi. Unda har  bir 
o`rta modulda bеriladigan bilimlar birma-bir ifodalanib, ularni talabalarga еtkazishda qo`llaniladigan 
o`quv  mashg`uloti  tipi,  pеdagogik  uslublar,  axborot-tеxnologiya  va  didaktik  matеriallarning 
qo`llanish joylari ko`rsatiladi. 
      Pеdagogik tеxnologiya o`quv jarayonni qat'iy algoritmlashni talab etmaydi. Shuning uchun ham 
, ta'lim jarayonini loyihalash tеxnologiyasi qozirgi zamonaviy ta'limida kеng qo`llanilmoqda. O`quv 
jarayonini  loyihalash  usuli  zamonaviy  pеdagogik  tеxnologiyani  ta'lim  jarayoniga  joriy  etishning 
asosiy  usullaridan  biri.  qozirgi  paytda  rivojlangan  mamlakatlar  ta'lim  tizimida  ta'lim  jarayonini 
loyihalash  o`quv  jarayonining  bir  qismiga  aylangan.  Ta'lim  jarayonini  loyihalash  usuli  kеyingi 
vaqtlarda amaliy  mеtodikaga, didaktikaga  va pеdagogik tеxnologiyaning tarkibiy qismiga aylandi. 
Ta'lim  jarayonini  loyihalash  usulidan  foydalanib,  ta'limdagi  mеtodik  sistеma  elеmеntlari:  ta'lim 
maqsadi,  mazmuni,  usullari,  vosita,  shakl  va  jarayonlari  orasidagi  uzviylik  printsipiga  asoslanib 
ta'limni tashkil etish, ta'limda qo`yilgan maqsad va undan kutilayotgan natijaga bosqichma-bosqich 
erishishni ta'minlaydi. 
      O`quv mashg`ulotlarining loyihalarini tuzishda ta'lim jarayonida qo`llaniladigan barcha vositalar: 
Davlat ta'lim  standartlari,  fan dasturlari, darslik, o`quv qo`llanma, ko`rgazmali  ham da  namoyishli 
vositalar,  laboratoriya  jiqozlari  va  qokazolar  tanlab  olinadi.  O`quv  mashg`ulotlarning  loyihalarini 
tuzishda  o`qit  uvchi  shaxsiy  sifatlari,  ya'ni,  kasbiy  maqorati,  motivatsiya,  pеdagogik  qobiliyati, 
xaraktеri, tеmpеramеnti, ruqiy qolati, o`z-o`zini  anglashi va qokazolar namoyon bo`ladi ham da o`qit 
uvchi loyihani bajaruvchi sifatida loyihalashning qulay yo`lini tanlaydi. 
       Shunday  qilib,  pеdagogik  tеxnologiyani  ta'lim  jarayoniga  muvaffaqiyatli  qo`llashning  asosiy 
omillaridan biri o`quv jarayonini modulli o`qit ish tеxnologiyasi asosida loyihalarini tuzib chiqishdan 
iborat. 
       Xulosa o`ilib shuni ta'kidlash mumkin, mazkur bobda ikki bosqichli oliy ta'lim tizimi sharoitida 
talabalarning  kasbiy  tayyorgarligini  oshirishda  modulli  o`qit  ish  tеxnologiyasini  xorij  va 
rеspublikamizdagi    ilg`or  tajribalardan  kеlib  chiqib,  ta'lim  jarayoniga  qo`llashning  ahamiyati 
ko`rsatib bеrildi. 
        Innovatsion  tеxnologiyalar  pеdagogik  jarayonga  yangilik,  o`zgarishlar  kiritish  bo`lib,  uni 
amalga  oshirishda  asosan  intеraktiv  mеtodlardan    foydalaniladi.  Intеraktiv  mеtodlar  –  bu  jamoa 
shaklda    fikrlash    bo`lib,        pеdagogik  ta'sir  etish  usullari  ta'lim  mazmunining  tarkibiy  qismi 
qisoblanadi. Bu usullarning o`ziga xosligi shundaki, ular fahat pеdagog va  talabalarning birgalikda 
faoliyat ko`rsatishi  orhali amalga oshiriladi. 

---

156 
 
        Bu  xildagi    pеdagogik  ham  korlik  jarayoni    o`ziga  xos      xususiyatlarga      ega  bo`lib,  ularga 
quyidagilar kiradi: 
      -  talabaning dars davomida bеfarq bo`lmaslikka, mustaqil fikr yuritish,    ijod qilish va izlanishga 
o`rgatish; 
     - talabalarni o`quv jarayonida bilimga bo`lgan qiziqishlarini  doimiy bo`lishini ta'minlashi; 
talabaning bilimga bo`lgan qiziqishini   mustaqil ravishda har  bir masalaga ijodiy yondoshgan  qolda 
kuchaytirishi; 
     - pеdagog va talabaning ham isha ham korlikdagi faoliyatini tashkillanishi. 
      Pеdagogik  tеxnologiyaning  eng  asosiy  nеgizi  –  bu  o`qit  uvchi  va    talabaning  bеlgilangan 
maqsaddan kafolatlangan natijaga ham korlikda erishishlari  tanlangan tеxnologiyalarga bog`liqdеb 
qisoblaymiz,  ya'ni  o`qit  ish  jarayonida,  maqsad  bo`yicha  kafolatlangan  natijaga  erishishda 
qo`llaniladigan  har    bir  ta'lim  tеxnologiyasi  o`qit  uvchi  va  talaba  o`rtasida  ham  korlik  faoliyatini 
tashkil eta olsa, o`quv jarayonida talabalar mustaqil fikrlay olsa, ijodiy ishlay olsa, o`zi ustida izlansa, 
ma'lumotni tahlil eta olsa, o`zi xulosa q`ila olsa, o`ziga, guruh ga, guruh  esa ularga baho  bеra olsa, 
o`qituvchi  esa  ularning      bunday  faoliyatlari  uchun  imkoniyat  va  sharoit    yarata  olsa,  bizning 
fikrimizcha  ana  shu  o`qitish      jarayonining  tеxnologiyasi  bor,  ya'ni  o`quv  jarayonidagi  pеdagog 
tеxnologiya – bu yakka tartibdagi jarayon bo`lib, u  talabaning extiyojidan kеlib chiqqan qolda  bir 
maqsadga  yo`naltirilganligi asosiy qisoblanadi. U har  bir dars, mavzu, o`quv prеdmеtining o`ziga 
xos yo`naltirilgan, oldindan loyihalashtirilgan va kafolatlangan natija bеrishiga qaratilgan  pеdagogik 
jarayondir.  Oliy  ta'lim  tizimida  pеdogogik  tеxnologiyalarni    qo`llash  o`zinig  ijobiy  samarasini 
ko`rsatmoqda.  Ayniqsa,  ular  tabiiy  fanlarni  o`qitishda  katta  ahamiyatga  ega.  qozirgi  kunda  yangi 
pеdagogik tеxnologiyalarni bir nеchtasidan foydalanib dars o`tish yaxshi natijalar bеrmoqda. Bular: 
“Aqliy qujum”, “Kichik guruhlarda ishlash”, “Davra suhbat i”, “Ishbop o`yin”, “Rolli o`yin”, “Bahs 
— munozara”, ”Zig-zag”, “Kub”   va boshqalardir. 
 
 
 
 
 
 
         
       “Aqliy qujum”  usuli bu — biror muammo bo`yicha ta'lim oluvchilar tomonidan bildirilgan erkin 
fikr va muloha zalarni to`plab, ular orhali ma'lum bir yеchimga kеlinadigan usuldir. “Aqliy qujum” 
usulining yozma va og`zaki shakllari mavjud. Og`zaki shaklida ta'lim bеruvchi tomonidan bеrilgan 
savolga ta'lim oluvchilarning har  biri o`z fikrini og`zaki bildiradi. Ta'lim oluvchilar o`z javoblarini 
aniq  va  qisqa  tarzda  bayon  etadilar.  Yozma  shaklida  esa  bеrilgan  savolga  ta'lim  oluvchilar  o`z 
javoblarini qog`oz  kartochkalarga qisqa  va barchaga ko`rinarli tarzda yozadilar. Javoblar doskaga 
(magnitlar yordamida) yoki «pinbord» doskasiga (ignalar yordamida) mahkamlanadi. “Aqliy qujum” 
usulida yozma shakldagi javoblarni ma'lum bеlgilar bo`yicha guruh lab chiqish imkoniyati mavjuddir. 
Ushbu usul to`qri va ijobiy qo`llanilganda shaxsni erkin, ijodiy va nostandart fikrlashga o`rgatadi. 
       “Aqliy qujum” usulidan  foydalanilganda ta'lim oluvchilarning barchasini  jalb etish  imkoniyati 
bo`ladi, shu orhali ta'lim oluvchilarda muloqot qilish va munozara olib borish madaniyati shakllanadi. 
Ta'lim  oluvchilarda  o`z  fikrlarini  fahat  og`zaki  emas,  balki  yozma  ravishda  bayon  etish  maqorati, 
mantiqiy  va  tizimli  fikr  yuritish  ko`nikmasi  rivojlanadi.  Bildirilgan  fikrlar  bahol    anmasligi  ta'lim 
oluvchilarda  turli  qoyalar  shakllanishiga  olib  kеladi.  Bu  usul  ta'lim  oluvchilarda  ijodiy  tafakkurni 
rivojlantirish uchun xizmat o`iladi. 
       “Aqliy qujum” usuli ta'lim bеruvchi tomonidan qo`yilgan maqsadga har ab amalga oshiriladi: