O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti mashinasozlik fakulteti

3. Transport vositalarida yuk tashish qoidalari 
Transport  vositalarida  tashiladigan  yukni  shunday  joylashtirish  kerakki, 
yo`lning notekis joylarida qo`zg`alib, burilish va qayrilishlarda muvozanat yo`qolib, 
yuk tushib ketmasligi kerak. 
Tashilayotgan  yukning  vazni  va  o`qlarga  tushadigan  og`irlik  miqdorining 
taqsimlanishi  transport  vositasini  ishlab  chiqargan  korxona  tomonidan  belgilangan 
miqdordan oshmasligi kerak. 
Aks holda bu transport vositasining harakatlanish xavfsizligiga tahdid soladi. 
Haydovchi  harakatni  boshlashdan  oldin  yukning  to`g`ri  joylashganligiga  va 
mahkamlanganligiga  ishonch hosil  qilishi,  harakatlanish  vaqtida  esa  yukning tushib 
ketmasligini  va  harakatlanishga  xalaqit  bermasligini  ta`minlash  maqsadida  uning 
holatini kuzatib borishi kerak. 

---

 
105 
Bulardan  tashqari,  tashiladigan  yuk  yonib  ketmasligi,  chang-to`zon 
ko`tarmasligi, to`kilib yo`lni iflos qilmasligini haydovchi doimo nazorat qilib borishi 
kerak. 
Quyidagi shartlarga amal qilganda yuk tashishga yo`l qo`yiladi: 
- haydovchiga tevarak-atrof ko`rinishini cheklamasa; 
- transport vositasini boshqarishni qiyinlashtirmasa va muvozanatni buzmasa; 
-  tashqi  yoritish  asboblari  va  yorug`lik  qaytargichlarni,  davlat  raqami  va 
taniqlik  belgilarini,  shuningdek,  ishoralarni  va  qo`l  bilan  beriladigan  ishoralarning 
ko`rinishini to`smasa; 
- shovqin solmasa, chang ko`tarmasa, yo`lni va atrof-muhitni iflos qilmasa. 
Agar  yukning  joylashuvi  va  holati  qayd  etilgan  talablarga  javob  bermasa, 
haydovchi  yuqorida  sanab  o`tilgan  qoidalar  buzilishini  bartaraf  etish  choralarini 
ko`rishi, uning iloji bo`lmasa, bundan keyingi harakatlanishni to`xtatishi shart. 
Transport  vositasining  gabaritlaridan  old  yoki  orqa  tomonga  bir  metrdan, 
gabarit  chiroqlarining  chetki  qismidan  0,4  metrdan  ortiq,  chiqib  turgan  yuk  ushbu 
Qoidalarning 28.3 bandiga muvofiq, «Katta o`lchamli yuk» belgisi bilan belgilanishi, 
qorong`i vaqtda va yetarlicha ko`rinmaydigan sharoitda esa bunga qo`shimcha qilib 
oldi  oq,  chiroq,  yoki  yorug`lik  qaytargich,  orqasi  esa  qizil  chiroq,  yoki  yorug`lik 
qaytargich bilan belgilanishi kerak. 
 
9.1-rasm 
O`
ta  og`ir,  katta  o`lchamli  va  xavfli  yuklarni  tashish,  gabarit  o`lchamlari 
yukli  yoki  yuksiz  xolda  eni  2,5  metrdan  va  balandligi  yo`l  satxidan  4  metrdan, 
uzunligi  bitta  tirkama  bilan  20  metrdan  ortiq,  bo`lgan  yoxud  yuki  transport 
vositasining orqa nuqtasidan 2 metrdan ortiq, chiqib turgan transport vositalarining, 

---

 
106 
ikki  yoki  undan  ortiq  tirkamali  avtopoyezdlarning  harakatlanishi  uchun  YHX 
organlarining ruxsatnomasi bo`lishi shart. 
Ruxsatnomada  harakatlanish  yo`nalishi  va  vaqti  ko`rsatiladi.  Tashilayotgan 
yukning hajmi, o`lchamlari va xavflilik darajasiga ko`ra YPX ning patrul avtomobili 
kuzatishga jalb etilishi mumkin.