43
R E J A:
1. Katta Xorazm davlati.
2.Qadimgi Baqtriya davlati .
3.Qadimgi Sug’diyona konfederasiyasi.
4.O’rta Osiyoning eng qadimgi xalqlari.
5.Qadimgi yozuvlar.
1.
Vatan tarixining dolzarb muammolaridan biri davlatchiligimiz tarixidir. Shuning uchun ham
Respublikamiz Prezidenti Islom Karimov 1998 yil iyunp oyining oxirlarida bir guruh etakchi
tarixchilar va ziyolilar vakillari bilan uchrashganda bu masalaga alohida aham iyat berdi. O’zbek
davlatchiligining paydo bo’lishi, asoslari va rivojlanish bosqichlari konkret kO’rsatilmaganligini
ta`kidlab o’tdi.
Bu muammoning kun tartibida turish sabablari Shundan iboratki, keyingi vaqtda O’zbek
davlatchiligi tarixini Vatanimiz hududiga turli davrlarda kirib kelgan kO’chmanchi xalqlar
davlatlaridan boshlashga intilish kuchayib bordi. Baozilar buni zO’r istiHola bilan niqoblab
aytsalar,
baozilar jar solib, shu kO’chmanchilik davlatlari bilan farxlanishga chaqirdilar.
Islom Karimov suHbatida “Ko’chmanchilar kelgunga qadar bu erda davlatchiligimizga
asos bo’lgan mahal liy davlatlar bormidi O’zi?”, deb savol berganlari bejiz emas. Davlatchilik
masalasi ham ilmiy, ham siyosiy masala. Bu Haqda Prezidentimiz Islom Karimov Shunday
deydilar:
“Davlatchilik bugungi kunda O’ta siyosiy masala bo’lib turibdi. Nega deganda,
O’zbekistonda davlatchilik bo’lmagan, deb orqavarotdan tashviqot yuritayotgan, shu fikrni
ongimizga singdirmoqchi bo’layotgan, kerak bo’lsa, Halqaro jamoatchilikni shunga ishontirishga
urinayotgan kuchlar Hali bor. Bunday alamislar orasida qanday qilib bo’lsa ham bizni yana sobiq
SSSR ga qaytarish niyatida yurganlar yo’q, deysizmi? O’zbek tarixchilarining bugungi kundagi
asosiy vazifasi mana shu daovoning puch ekanligini isbotlash, davlatchiligimizning ilmiy nuqtai
nazardan asoslangan tarixini yaratishdir”.
Tarixchilarimiz oldiga Prezidentimiz Havola qilgan bu muammo jiddiydir: u hali jiddiy
tadqiqotlarni kutadi.
Ammo shunga qaramay, mavjud
ilmiy fikrlarning oqini-oqiga,
qorasini-
qorasiga ajratib, yagona ilmiy tO’xtamga kelsa bo’ladi. Shuning uchun ham I.Karimov: “Eng
mO’tabar, qadimgi qo’lyozmamiz “Avesto”ning yaratilganiga 3000 yil bo’lyapti. Bu nodir kitob
bundan XXX asr muqaddam ikki daryo oraliida, mana shu zaminda umrguzaronlik qilgan
ajdodlarimizning biz avlodlariga qoldirgan ma`naviy, tarixiy merosidir. “Avesto” ayni zamonda
bu qadim O’lkada buyuk maonaviyat, buyuk madaniyat bo’lganidan guvoh lik beruvchi tarixiy
xujjatdirki, uni Hech kim inkor etolmaydi”, deganida tO’la Haqli edi.
“XO’sh, O’zbek davlatchiligi qaysi asrda paydo bo’ldi? Qanday tarixiy bosqichlarni bosib
o’tdi?”, degan savollarga javob berish mumkinmi? Asosan mumkin. Buni Prezidentimizning
yuqoridagi sO’zi ham kO’rsatib turibdi.
O’zbek davlatchiligi tarixiga tO’xtalishdan oldin, umuman davlatchilik tushunchasi
masalasida biroz sO’z yuritishga tO’ri keladi. Davlatchilik deganda davlatning paydo bo’lishi,
yaoni davlat bo’lib uyushishi, uning tuzumi va tizimini tushunamiz. Davlat, aslida jamiyatni
tashkil etishning siyosiy shaklidir. Davlat - bu Hokimiyatning fuqarolar bilan bo’lgan aloqalar va
munosabatlar majmuasidir. Davlatning paydo bo’lishi, uning tuzumi va bu davlatning boshqarish
tizimi mamlakat va xalqlarning ijtimoiy taraqqiyotida muhim O’rin tutadi. Bu soHada
qonunchilikning roli buyukligini alohida kO’rsatish kerak. O’zbek xalqining qonunchilik
anoanalari juda qadimiydir. Qonunchilik bizning Vatanimizda miloddan avvalgi yillardayoq
shakllangan va O’rta asrlarda takomillashgan. Haqiqatda esa mustaqillikka erishganimizdan
keyingina qonunchilik O’z mavqeiga ega bo’ldi. Prezidentimiz ola surgan besh tamoyildan biri -
qonunning ustivorligi tamoyili ekanligi ham buning isbotidir. Chunki, qonunchilikka
44
asoslanmagan davlat tuzumi mamlakat taraqqiyotining samaradorligini taominlay olmaydi.
Davlatchilikning asosiy poydevorlari borki, davlat bu poydevorlarsiz O’z vazifasini ado
etolmaydi. Bular Hokimiyat va ijroiya organlari, sud, politsiya, moliya va soliq tizimi, armiya,
Konstitutsiya va boshqa qonunlardir.
Davlatning muhim vazifalari bor. Bu vazifalar davlatning ichki va tashqi siyosatini
yurgizish orqali amalga oshiriladi. Ichki siyosat, asosan, mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy va
madaniy taraqqiyotini taominlashga qaratilgan bo’lsa, tashqi siyosat davlatning mudofaasini
mustahkamlashga,
chet el davlatlari
bilan iqtisodiy, Harbiy va madaniy aloqalarini boshqarishga, diplomatik munosabatlarini
mustahkamlashga qaratilgan bo’ladi.
Endi rejadagi I-masala ustida fikr yuritamiz.
Davlatchiligimiz asosi qaerda va qaysi zamonda boshlanadi, degan savolga kelsak,
tarixchilarimiz, ayniqsa, buyuk o’zbek olimi
Yahyo G’ulomov va rus akademigi
Do'stlaringiz bilan baham: 
