O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon qishloq xo‘jaligi va agrotexnologiyalar instituti

Rixter cherkezi (Solyanka Rixtera) -Salsola richteri. Cherkez Sho’radoshlar - Chenopodiaceae oilasiga mansub bo’lib, bo’yi 2-3, ba’zan 5 m bo’ladigan galofit buta yoki kichik daraxt. Yo’g’on shoxlarining po’stlog’i och kulrang, yosh, bir yillik novdalariniki oq rangli bo’ladi. Barglari stilindrsimon yoki ipsimon, tukli, sersuv bo’lib, poyasi bilan shoxlarida ketma-ket o’rnashgan. May oylarida barglari sarg’ayib to’kila boshlaydi va kuzga kelib o’simlikning barglari qolmaydi. Qo’ng’ir rangli, besh bo’lakli barg qo’ltig’iga joylashgan gullari poyasi bilan shoxlari uchida boshoqsimon gul to’plamini hosil qiladi. Mevasi - gulqo’rg’oni bilan birlashgan bir urug’li yong’oqcha.
Cherkez may oyining oxiridan boshlab noyabrgacha gullaydi, mevasi iyuldan pisha boshlaydi. Markaziy Osiyoning Qizilkum va Qoraqum cho’llarida, ko’chma qumlar xarakatini to’xtatishda muhim ahamiyatga ega, temir yo’l yoqalarida ko’plab o’stiriladi.
Cherkezning mevasi tibbiyotda ishlatiladi. Sentyabr - noyabr oylarida, mevalarning asosiy qismi qizarganda ularni o’simlikdan sidirib (brezent qo’lqop yordamida) olinadi, tozalanadi va ochiq xavoda quritiladi.Mevalari tarkibida 1,6% gacha (salsolin, salsolidin va xokazo) alkaloidlar bor.
Salsolin alkaloidining gidroxlorid tuzi tabletka va eritma xolida qon bosimi oshganda, bosh og’riganda qo’llanilgan. Xalq tabobatida cherkez og’rik qoldiruvchi, gijja xaydovchi dori sifatida va yurak kasalliklarini davolash uchun qo’llaniladi. Er ustki qismi damlamasi qon bosimini pasaytirish va bosh og’rig’ini qoldirish maqsadida bemorlarga ichishga beriladi.

Foydalanilgan adabiyotlar.

1. 
   Nabiev M.N. va boshqalar. Shifobaxsh ne’matlar.-Toshkent, “Mexnat” 1986. - 136 b.
   
2. 
   E.T.Berdiyev. E.T.Axmedov. Tabiiy dorivor o’simliklar. Toshkent 2018. 48-bet.
   
3. 
   P.Baxodirov K.B. va boshkalar Xazm a’zolari kasalliklarda shifobaxsh o’simliklar va mevalarning foydasi. Toshkent “Ibn Sino” 1992.