O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat tillar pedagogika instituti filologiya fakulteti

ADABIYoTLAR:

1. 
   Karimov I., «Tarixiy xotirasiz kelajak yo‘q», «Sharq» matbaa nashriyot konserni, T-1998 yil.
   
2. 
   Mallaev N., O‘zbek addabiyoti tarixi, «O‘qituvchi» nashriyoti, T-1965 y. 5-28-betlar.
   
3. 
   Istoriya Uzbekskoy literaturы, v 2 tomax, tom I, izd. «Fan», T-1987 g. Str. 7-19.
   
4. 
   Literaturnыy ensiklopedicheskiy slovar, M-1987 g. Str. 452-453.
   
5. 
   Izzat Sulton., Adabiyot nazariyasi, T-1986 y. 5-14-betlar.
   

ENG QADIMGI ADABIY YODGORLIKLAR

REJA:

1. 
   Eng qadimgi davr o‘zbek adabiyotining O‘rta Osiyo xalqlari adabiyoti bilan bog‘liq holda o‘rganilishi.
   
2. 
   Xalq og‘zaki ijodi – milliy adabiyotimizning ilk namunasi.
   
3. 
   Xalq og‘zaki ijodining o‘ziga xos qonuniyatlari.
   
4. 
   Asotir va afsonalar xalq adabiyotining eng qadimgi turi sifatida.
   
5. 
   Qadimgi xalq adabiyotining kelajak avlodga yetib kelishiga xizmat qilgan manbalar.
   
6. 
   Eng qadimgi yozma yodgorliklar: «Avesto», «O‘rxun-Enasoy» bitiklari, «Ta’birnoma», «Irq bitigi» kabilarning milliy adabiyotimiz shakllanishidagi ahamiyati.
   
7. 
   Turli manbalar orqali yetib kelgan qahramonlik eposlari va ertaklarning milliy-badiiy tafakkurimizdagi o‘rni.
   

Qadimgi O‘rta Osiyoning tarixi va madaniyati haqida grek, xitoy, hind va arman tarixchilarining kitoblarida, Avesto, Bexustun, Bundaxishn, O‘rxun-Enasoy yodgorliklari kabi turli manbaalarda, Beruniy, Forobiy, Narshaxiy va boshqa olimlar hamda tarixchilarning asarlarida ko‘pgina qimmatli ma’lumotlar saqlanib qolgan. Bu manbaalardan keng foydalanish, ularni ilmiy asoslash natijasida xalqimizning moddiy va ma’naviy madaniyat boyliklarini qidirib topish, ularni tekshirish va o‘rganish sohasida katta muvaffaqiyatlarga erishib, qadimgi O‘rta Osiyo madaniyati tobora kengroq va to‘laroq yoritib borilmoqda. Hozirgi paytga kelib, qadimgi O‘rta Osiyoning ijtimoiy taraqqiyoti, xo‘jalik hayoti va antik madaniyati kabi masalalar ancha oydinlashib qoldi. O‘rta Osiyo kishilik madaniyati tarixining eng qadimiy beshiklaridan biridir. Eramizdan avvalgi birinchi ming yillik o‘rtalaridagi O‘rta Osiyoning iqtisodiy-geografik va etnografik kartalari Baqtriya, Xorazm, Sug‘diyona, Marg‘iyona, Parfiya, Amudaryoning quyi oqimi, Zarafshon vohalari, Parkana (Farg‘ona) va boshqa joylarni o‘z ichiga oladi. Bu joylarda massagetlar, xorazmiylar, so‘g‘dlar, saklar, parfyanlar va boshqa qabila va elatlar yashaganlar.
Til va yozuv. Eramizdan avvalgi birinchi ming yillikda O‘rta Osiyo aholisining ko‘pchilik qismi eron tillari guruhiga kiruvchi shevalarda gaplashganlar. Grek tarixchisi Strabon Baqtriya, Sug‘diyona, Eron va Midiya aholisining tili biri-biriga o‘xshaganini qayd qilgani kabi, Xitoy sayyohi Si-Ma Syan (eramizdan avvalgi II-I asrlar) ham Davan (Farg‘ona)dan to Parfiyagacha bo‘lgan hududda yashagan qabila va xalqlarning tillari bir-biriga o‘xshash va tushunarli ekanligini ta’kidlaydi. Eron tillari guruhiga kiruvchi lahjalar Grek-Baqtriya davlati hukmronligi davrida va O‘rta Osiyo ahamoniylar tomonidan istilo qilingan davrda ham saqlanib qoladi va rivojlanib boradi. Ammo saroyda davlat tili sifatida mahalliy tillar emas, balki grek tili qo‘llanilar edi.
O‘rta Osiyo hududida turkiy tillar guruhlarining keng qo‘llanilishi bu yerlarga hunnlarning ko‘chib kela boshlashi bilan bog‘liqdir. Yozma manbaalarda O‘rta Osiyo chegaralarida hunnlarning paydo bo‘lishi birinchi marta eramizdan avvalgi ikkinchi asrda eslatib o‘tiladi. Hunnlar eramizdan avvalgi II-I asrlarda Yettisuvga va Sirdaryo bo‘yidagi cho‘llarga ko‘chib kelib, mahalliy xalq va qabilalar bilan aralashib keta boshlaydilar. Shu davrdan boshlab O‘rta Osiyoda turkiy tillar guruhi keng tarqala boshlaydi va turk xoqonligi davlati davrida Shimoliy Enasoydan tortib Mo‘g‘ulistonga qadar bo‘lgan yerlarda asosiy tillardan biri bo‘lib qoladi