|
Sezgi organlaridagi o„zgarishlar.
Brutsellyozda bemorning sezgi
a‘zolarida ham xususiy o‗zgarishlar ko‗riladi. Jumladan, bemorning ko‗rish
a‘zolarida iridotsiklit, keratit va ko‗zning tomir to‗r pardasining zararlanishi
uchraydi. Bemorning eshitish a‘zolarida yallig‗lanish jarayoni, ya‘ni otit,
242
mastoiditlar, eshitish nervining zararlanishi, vestibulyar apparatdagi
o‗zgarishlar ko‗riladi. Bemorda xar xil tovushlarni eshitishi buziladi.
Endokrin tizimdagi o„zgarishlar.
Endokrin (ichki sekretsiya) bezlarida
brutsellyozning, ayniqsa surunkali shakllarida qalqonsimon bez, qalqonsimon
oldi bezi, me‘da osti bezi va buyrak usti bezlarida stroma sklerozi va
parenximasining atrofiyalari uchraydi. Mutaxassislar fikriga ko‗ra, bu
bezlardagi patalogoanatomik o‗zgarishlarga qaramay, klinik belgilar
kamdan-kam namoyon bo‗ladi.
Periferik qon ko„rsatkichlardagi o„zgarishlar.
Brutsellyozda qonda
gemoglobinni pasayishi, eritrotsitopeniya, rang ko‗rsatkichi 1 dan past
bo‗lib, EChTning oshishi, ya‘ni 11-60 mm/soat bo‗lishi mumkin. Oq qon
tanachalarida - leykopeniya, neytropeniya, nisbiy limfotsitoz, aneozinofiliya va
trombotsitopeniya holatlari ro‗y beradi.
Kasallik oqibati.
Ma‘lumki, brutsellyoz ilgari og‗ir o‗tib, uzoq davom
etar edi, shuning uchun ham brutsellyoz o‗ta xavfli infeksiyalar guruhiga
kiritilgan. Brutsellyoz boshqa kasalliklarga nisbatan uzoqroq - bir necha
oydan bir necha yillargacha (2-3-5 yil) davom etib, bemorlarga azob
beradigan va xalq xo‗jaligiga talaygina zarar yetkazadigan kasallikdir.
Tashxisoti
. Brutsellyozning klinikasi ko‗p qirrali (polimorfizm) bo‗lib,
turg‗un belgilarga ega bo‗lmasligi va politsiklik davom etishi kasallikni o‗z
vaqtida aniqlash davolash uchun katta amaliy ahamiyatga egadir. Ma‘lumki,
odatda kasallikni batafsil yig‗ilgan anamneziga, bemorning shikoyatiga,
epidemiologik dalillarga va tekshirishdan olingan ob‘ektiv natijalarga
asoslanib, tashxis qo‗yiladi va tahliliy tasdiqlanadi.
Laboratoriya tashxisot usullari asosan 4 guruhga bo‗linadi:
1. Bakterologik usullar;
2. Serologik usullar;
3. Allergik usullar;
4. Biologik usullar.
243
Bakterologik tashxisot usuli. Bu usul bemor organizmidan kasallik
ko‗zg‗atuvchi mikroblarni, ya‘ni brutsellalarni ajratib olish nuqtai nazaridan,
brutsellyoz tashxisotida birinchi o‗rinda turadi. Lekin bemor organizmida
brutsellalar bo‗lishiga qaramay, xar doim ulardan bakteriologik ijobiy natija
olish mumkin bo‗lmaydi, chunki brutsellalar asosan retikuloendotelial tizimda
bo‗ladi va qonga vaqti-vaqti bilangina o‗tib turadi va shu davrlardagina
bakteriologik usullar musbat natija beradi, ammo brutsellalar ozuqa
muhitlarida juda sekin o‗sadi. Bundan tashqari, qonda brutsellalarning
bo‗lmasligi kasallik davrida o‗tkazilgan davolashlarga ham bog‗liq bo‗ladi.
Serologik tashxisot usullari ham bemor organizmida paydo bo‗ladigan
maxsus antitelolarga asoslangan. Serologik tashxisot usullari amaliy vrachlar
doirasida bakteriologik usullarga nisbatan keng qo‗llaniladi. Bu usullarga
asosan Rayt va Xeddelson serologik reaksiyasi kiradi. Rayt reaksiyasi
agglyutinatsiya titri 1:100 va undan yuqori bo‗lsa musbat xisoblaniladi.
Xeddelson – Qaytmazov reaksiyasining Rayt reaksiyasidan ustunligi
shundaki, uslubi jihatidan juda oddiy va oson, natijasi esa qisqa vaqt ichida
aniqlanadi, shuningdek, juda sezuvchan va spetsifik reaksiyadir. Xeddelson
reaksiyasining sezuvchanligi tekshirilayotgan qon zardobi va antigenning
yuqori konsentratsiyasida ishlatilishiga bog‗liq. Bu reaksiya kasallikning
boshlang‗ich davrida musbat natija bera boshlaydi va ko‗p vaqtgacha, hatto
bemor tuzalib ketgandan so‗ng ham bir necha yillar mobaynida musbat natija
beradi.
Passiv gemagglyutinatsiya reaksiyasi brutsellyozga hos va sezuvchan
reaksiya bo‗lib, brutsellyoz kasalligining o‗tkir, yarim o‗tkir shakllarida
tashxisiy ahamiyatga ega. Bu reaksiya brutsellyozning, ayniqsa, surunkali
shakllarida Rayt reaksiyasi manfiy natija berganda, diagnostik titrlarda
musbat natija beradi, ya‘ni reaksiya titri 1:100 va undan yuqori nisbatda
bo‗lsa, reaksiya musbat xisoblanadi.
Hozirda kasallikni tashxislashda zamonaviy PSR, IFA va immunnobloting
usullari qo‗llanilmoqda.
244
Byurne reaksiyasi. Bu reaksiya brutsellyoz bilan kasallangan bemor
organizmining teri orasiga yuboriladigan brutsellinga bo‗ladigan mahalliy
allergik reaksiyasiga asoslanadi. Agar yallig‗lanish diametri 1 sm bo‗lsa
reaksiya natijasi salgina musbat, 4-5 sm bo‗lsa – musbat, 6-8 bo‗lsa reaksiya
o‗ta musbat deb xisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
