O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi, andijon davlat tibbiot instituti

Н.И. Рагозе буйича бруцеллёз клиник шакллари таснифи.
Иккиламчи 
сурункали 
шакли
Бирламчи 
сурункали шакли:
А) яширин;
Б) ифодаланган.
Brutsellyozda 
xarorat 
ko‗tarilganda 
ko‗pincha 
bezgakdagidek 
xurujlar bo‗lib turadi. Xuruj bir sutkada bir necha marta, aksariyat 
kunning ikkinchi yarmida va tunda qaytariladi. 
Rasm 42. Xarorat chizig‗i (kafedrada tayyorlangan). 
Bemorning eti uvishishi, qaltarishi, oyoq qo‗llari, bo‗g‗imlari va 
mushaklari qaqshab og‗rishi 1-2 soat davom etadi. Xarorat tushishi bilan 

---

237 
bemor juda ko‗p terlaydi va tun bo‗yi 3-4 marta ichki kiyim va 
choyshablarini almashtirishga majbur bo‗ladi. 
Brutsellyozda ko‗p terlash umuman kasallikning xarorati me‘yorida 
bo‗lsa ham kuzatiladi. Shuning uchun ham brutsellyozda ham bemor o‗z 
terlarida o‗zlari «cho‗miladilar» deyishadi. Brutsellyozda darmonsizlik 
boshqa infeksion kasalliklarga nisbatan kamroq bilinadi. Xarorat baland 
bo‗lib, ko‗p terlash bilan davom etganda ham bemorlarda sillasi qurib, 
ozib ketishlik ko‗rilmaydi. 
Terida turli xil dermatitlar va pigmentatsiyalarni ko‗rish mumkin. 
Bemor ko‗p terlagani sababli terisi nam, hatto ho‗l bo‗ladi. Unda xar xil 
toshmalarni ko‗rish mumkin: petexiya, rozeola, papula, vezikula, ba‘zan 
gemorragik toshmalar kasallikning o‗tkir va ba‘zan surunkali shakllarda 
uchraydi, ammo keyingi vaqtlarda toshmalar kamdan-kam uchraydigan 
bo‗lib qoldi. Shilliq pardalarga kelganda, ular ba‘zan odatdagidan ko‗ra 
rangsizroq bo‗lib qoladi. Burundan, milklardan va boshqa yerlardan qon 
ketishi ham mumkin, fibrozit va sellyulitlar asosan biriktiruvchi 
to‗qimalarning yallig‗lanishi natijasida vujudga keladi.
Fibrozit va sellyulitlar paydo bo‗lishi, ularni kattalashishi yoki 
kichrayishi kasallik bosqichlariga bog‗liq. Brutsellalar muloqot orqali 
yuqqan taqdirda infeksiya kirgan joyga qarab regionar limfa tugunchalari: 
masalan, qo‗ltiq osti, chov, son tugunlari va h.k.lar zararlanadi, kattalashadi 
(bu asosan professional guruhda, ya‘ni hayvonlar yoki hayvonot mahsulotlari 
bilan muloqotda bo‗luvchi kishilarda uchraydi). 

---

238 
Бруцеллёз
38
Rasm 43. Brutsellyozda klinik belgi (kaf. tablitsasidan). 
Limfa bezlarini kattalashganligini paypaslab aniqlash mumkin. Bundan 
tashqari, brutsellyozda qorin bo‗shlig‗ida mezenterial, ko‗krak qafasidagi 
bronxopulmonal va boshqa limfa tugunlari ham o‗zgaradi. Ularni aniqlash bir 
muncha qiyinroq. Shunday bo‗lsa ham, qorin bo‘shlig‗idagi limfa 
tugunlarini chuqur paypaslab aniqlansa bo‗ladi, ko‗krak qafasidagi 
tugunchalarini 
esa 
rentgen 
nurlari 
yordamida 
aniqlash 
mumkin. 
Brutsellyozda limfa tugunlari tulyaremiyadagidek, juda kattalashib ketmaydi. 
Ular o‗zgarganda no‗xotdan tovuq tuxumigacha kattalashishi va xar xil 
konsistensiyali holatda bo‗lishi mumkin. Ular terisida hech qanday 
o‗zgarishlar bo‗lmasada bosib ko‗rilganda og‗riqli bo‗ladi. Limfoadenitlar 
kamdan-kam yiringlashi, yaraga aylanishi mumkin. Ko‗p hollarda ular so‗rilib 
tuzalib ketadi.