O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi, andijon davlat tibbiot instituti

Davolash,
parxez, parvarish qilish tadbirlari ich terlamaga o‗xshash.
 
 
DIZENTERIYA 
(ICHBURUG„, SHIGELLEZLAR)
Dizenteriya 
— ko‗p hollarda o‗tkir kechadigan, organizmning qisqa 
muddatli umumiy intoksikatsiyasi, oshqozon ichak faoliyatini buzilishi va asosan 
yo‗g‗on ichakning distal qismi shilliq qavatini yallig‗lanishi bilan o‗tadigan 
kasallik. Dizenteriya yunoncha ―dys‖- buzilish, ―entoros‖- ichak ma‘nosini 
beruvchi so‗z. Dizenteriya qadimdan ma‘lum bo‗lib, 1 asrda yashagan Aritey 
yozib qoldirgan qo‗lyozmalarda qonli, kuchanuvchi ich o‗tish deb nomlangan 
kasallik hozirgi dizenteriya kasalligi klinikasiga mos keladi. Antibiotiklar 
qo‗llaniladigan davrgacha bu hastalikdan kasallanganlarni ko‗pchiligi, ayniqsa 
bolalar nobud bo‗lgan. 
Etiologiyasi
. Dizenteriyani qo‗zg‗atuvchi bakteriyalar shigellalar (Shigella) 
avlodi Enterobacteriaceae oilasiga mansub. Shuning uchun kasallik hozirgi xalqaro 
iborada shigellyoz deb yuritiladi. Shigellalarni juda ko‘p hilma-hil seroturlari 
mavjud bo‘lib, ayniqsa Fleksner, Boyde turining juda ko‗p serovarlari bor. 
O‗zbekiston sharoitida epidemiologik ahamiyatga ega bo‘lgan turlari Fleksner, 
Boyde, Zonne bakteriyalari xisoblanadi.

---

54 
1-jadval. 
Dizenteriya qo„zg„atuvchisining turlari 
Xalqaro tasnifda epidemiologik va klinik jihatdan 
4 turga ajratiladi 
 
1.S.dysenteria: (12 serovar)
1. Grigorev -Shiga
2. Shtutser – Shmit
3. Lardja – Saks 
2. S.Flexneri:
serovar)
1.Nyukasl 
3.S.Boydii
(18 serovar) 
4. S.Sonnei 
 
Shigellalar gramanfiy bo‗yalib, uzunligi 3-4 mikrongacha boradigan, uchi 
yumaloq tayoqcha shaklida, xarakatsiz. Ular tuproqda bir necha oy, oqar suvda — 
bir necha soatdan 2 oygacha, sabzavotlar, non va saryog‗da 2 haftagacha saqlanishi 
mumkin. Qo‗l barmoqlarida, o‗yinchoqlarda bir necha kungacha saqlanadi. Zonne 
bakteriyalari sutda yaxshi yashaydi, hatto ko‗payadi. Quyosh nuri ta‘sirida 30 
minutda, qaynatilganida o‗sha zahoti nobud bo‗ladi. Ifloslangan kiyim-kechakda 
18-25ºC xaroratda uzoq muddat yashaydi, dezinfeksiyalovchi moddalar ta‘sirida 
20-30 minutda o‗ladi. Dizenteriya qo‗zg‗atuvchilari selenitli, Endo, Levin, 
Ploskirev, Tiga
muhitlarida yaxshi o‗sadi. Shigellalarni laboratoriya sharoitida 
topish uchun ana shu muhitlarga ekib o‗stiriladi. Tashqi muhit ta‘siriga Zonne 
shigellalari ancha chidamli xisoblanadi. Grigorev-Shiga tayoqchalari esa g‗oyat 
chidamsiz. Fleksner bakteriyalari oraliq o‗rinni egallaydi. Grigorev-Shiga 
mikroblari kuchli ekzotoksin hosil qilishi bilan boshqalardan ajralib turadi. Shu 
sababli ular qo‗zg‗atgan kasallik ko‗pincha og‗ir, intoksikatsiya belgilari yaqqol 
namoyon bo‘lgan holda o‗tadi.

---

55