O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti

 
 

---

IV-MA’RUZA 
MAVZU: 
KESISH JARAYONIDAGI MOYLOVCHI−SOVUTUVCHI 
TEXNOLOGIK MUXITLAR. 
 
Reja: 
 
1. Sovitish-moylash modalarining tarkibi. 
2. Sovitish-moylash suyuqliklarini kesish muhitiga olib kirish usullari.
3. Suv oqimi bilan sovitish. 
4. Yuqori bosim ostida sovitish. 
4. Tarqalib ketgan suyuqlik bilan sovitish. 
5. Gazlar bilan sovitish. 
 
Dastgoh unumdorligi, kesuvchi asbob turg’unligi, tayorlangan detal sifati
ma’lum darajada qo’llaniladigan sovitish moylash moddalarining tarkibi va 
xossalari bilan uzviy bog’liqlik bo’ladi. 
Sovitish – moylash suyuqliklari ishqalanishni va kesuvchi asbobning yeyilishini 
kamaytiradi, metallni deformatsiyalanishi osonlashtiriladi, isiqlikning kesish 
muhitidan chiqib ketishini yaxshilaydi. Bundan tashqari, ular qirindini detal 
buyum va dastgohni zanglashdan va dog’larni hosil bo’lishidan saqlaydi. 
Sovitish – moylash suyuqliklarining ta’sir etish samaradorligi metallarga 
molekulyar o’xshashligiga bog’liq bo’ladi. 
Suyuqlikning moylash ta’siri quyidagicha namoyon bo’ladi, uning qismlari
(molekulalar va ionlar) kesuvchi asbobning qirindi va detal to’qnash muhitiga 
kiradi va metall yuzalarning bir-biri bilan bevosita to’qnashini bartaraf etuvchi 
parda hosil qiladi. Metal yuzasida, suyuqlik bilan o’zaro ta’sir natijasida suyuqlik 
molekulalarining kontsentratsiyasi ortadi (bu xodisa adsorbtsiya deyiladi).
Kuchlar harakteri bo’yicha keskin farq qiluvchi ikkita adsorbtsiya ko’rinishi 
ma’lum, ular adsorblanadigan molekulalarni (atomlarni) yoki ionlarni qattiq
qotishma yuzasi atomlari yoki ionlari bilan bog’laydi. Birinchi ko’rinish – 
malekulyar adsorbtsiya (fizik), bunda elektrik neytral malekulalar va atomlar