O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti

109- rasm.
Abraziv donalari bilan kesish jarayoni: 
2. Abraziv materiallar. 

---

Abraziv materiallar. Abraziv materiallar tabbiy yoki sunhiy juda qattiq moddalar 
bo’lib, ularning donalari kesuvchi asboblardir. Abraziv materiallarning qattiqligi 
ishlov beriladigan detalg’ materialining qattiqligidan katta bo’lishi kerak, aks holda 
kesish jarayonini amalga oshirib bo’lmaydi. Abraziv donalar tabiiy yoki sunhiy 
jilvirlovchi mehateriallarni yanchish yo’li bilan olinadi. Tabiiy jilvirlovchi 
materiallar jumlasiga olmos, korund, jilvir, kvar, chaqmoqtosh, pemza kiradi. 
Olmos. Jilvirlovchi materiallarning eng qattig’i olmosdir. Olmos asboblar jilvirlash 
toshlarini qayrash (o’tkirlash, tekislash) va aniq ishlar bajarish uchun keng 
ko’lamda ishlatiladi.
Hozirgi vaqtda tabiiy jilvirlovchi materiallar abraziv jilvirlash 
asbobi tayyorlash uchun qariyib ishlatilmaydi, Chunki ularning kesish va 
mexanikaviy xossalari ancha past.
Abraziv asbob tayyorlash uchun quyidagi 
yuqori sifatli sunhiy abraziv materiallardan foydalaniladi;
Elektrokorund . bu material toza giltuproqni elektr pechlarida suyuqlantirish yo’li 
bilan olinadigan kristall xolidagi alyuminiy oksidning miqdoriga qarab, quyidagi 
turlarga bo’linadi:
a) tarkibida 87-97% alyuminiy oksid bo’lgan E markali normal elektrokorund 
(alund); uning rangi qizg’ish pushti yoki jigar rang bo’ladi; 
b) tarkibida 97-99% alyuminiy oksid bo’lgan EB markali oq elektrokorund.
Elektrokorund tarkibida, alyuminiy oksiddan tashqari, 0,4-2,0% temir () –oksid va 
ozroq miqdorda SiO
2 
TiO
2
CaO bo’ladi; uning rangi oq, oqish kul rang yoki och 
pushti. Elektrokorund donalarining suyuqlanishi temperaturasi 1950-2050
0
S. 
Elektrokorundlar toblanmagan va toblangan po’latga, bog’lanuvchan cho’yanga, 
yumshoq bronzaga ishlov berishda ishlatiladi. 
M o n o k o r u n d. Bu abraziv material tarkibiga 0,9% temir () –oksid bo’lib, M 
bilan belgilanadi. Monokorundning kesish va mexanikaviy xossalari E va EB 
elektrokorundlarnikiga qaraganda ancha yuqori.
Monokorundan tayyorlangan toshlar kesuvchi asboblarni charxlash va yuzalarning 
yuqori tozalikda bo’lishi talab etiladigan jilvirlash turlari uchun ishlatiladi. 
K r ye m n i y k a r b i d SiS (karborund). Bu material kremniy bilan uglerodning 
ximiyaviy birikmasi bo’lib, toza kvarts qumiga neftg’ koksi yoki antratsit qo’shib, 
elektr pechlarida 1900-2100
0
S temperaturada suyuqlantirish yo’li bilan olinadi.