O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti

Rezba kesuvchi frezalar. 
Rezbali frezalar ikkita ko’rinishda tayyorlanadi: 
disksimon (bir taroqli) va tsilindrik rebyonkasimon (ko’p taroqli). Disksimon 
rezbali frezalar uzun rezbalar qirqishda qo’llaniladi. (asosan trapetsional profilli) 
xar xil xodovoy vintlarga va chervyaklarga. Frezalash faqat xodovoy vintlarga 
xomaki rezba qirqishda ishlatiladi. Toza rezba qirqishda keskichlar yoki prrofilli 
jilvirlash toshlari bilan xosil qilinadi. 
6. Rezba kesuvchi frezalar. 

---

108-rasm. 
Rezba kesuvchi freza: 
(
rasm-108a
) da frezaning simmetrik va simmetrik emas (rasm-108 b) da 
keltirilgan uning profil rezba frezalash dastgoxining konstrtuktsiyasiga bog’liq 
bo’ladi. Frezaning diametri simmetrik yoki simmetrik bo’lmagan profil uchun 
quyidagi formuladan aniqlanadi.
)
2
(
min
min
a
l
h
D
a



Simmetrik profilli frezalar o’lcham
m i n
a
ning vazifasi galovka shpindeliga va 
uzatuvchi mexanizmga podshipnik joylashtirish uchun qilinadi. Simmetrik emas 
frezalar profili uchun dastgoxni konstruktsiyasida (rasm-133 b qarang) shpindelni 
og’ishi xisobiga o’sha gabaritdagi (o’lchamdagi) podshipnikdan foydalanishga 
imkon beradi va 
min
a
ni o’lchamini kichrayadi natijada frezaning ddiametri xam 
kichrayadi. Frezaning profili albatta egri chiziqli bo’lishi kerak. Rezbani ko’tarilish 
burchagi uncha katta bo’lmagan xollarda (10
0
dan katta emas) odatda frezaning 
profili to’g’ri chiziqli qilinadi. Lekin profil burchagi korretirovka qilib profilning 
burchagini quyidagi formula bilan aniqlanadi: 



cos
1


tg
tg
Bu yerda: 

- rezbaning ko’tarilish burchagi; 

- zagotovka profilining burchagi. 
Disksimon rezg’ba frezalari trapetsiya rezbalar uchun o’tkir tishli qilinadi. Rezba 
frezalashda rezbaning uzunligi unga uzun bo’lmagan, katta bo’lmagan kadamida 
va rezbani katta bo’lmagan ko’tarilish burchagida grebyonkasimon ko’p taroqli 
rezba frezasidan foydalaniladi. Rezba frezasi qo’ndiruvchi va kontsevoy (uch) 
qilib tayyorlanadi. Rasm-134 a da qo’ndiruvchi rezba frezasini kertilgan tishli va 
xalqasimon rezbalar ko’rsatilgan. Frezaning ariqchasi katta bo’lmagan og’ish 
burchagida to’g’ri va vintsimon qilinadi. Vintsimon ariqchali frezalar rezba 
qirqish jarayonida tekis ishlaydi lekin ularni tayyorlash murakkabdir. Frezaning 
diametri GOST lardan qabul qilinadi. Frezaning uzunligi L
or
zagotovkaga 
qirqilayotgan rezbaning uzunligiga bog’liq bo’lib quyiadgicha aniqlanadi. 

---

P
l
L
з
ф
)
3
2
(



Bu yerda R rezba qadami mm xisobida. 
Uzunligi 30 mm dan yuqori bo’lmagan zagotovkalarga tashqi va ichki rezba 
qirqishda qattiq qotishma materialidan tayyorlangan rezba frezalar qo’llaniladi. 
Ichki yuzalarga rezba qirqishda rezba frezasini diametri 10 – 16 mm ichki qismi 
yaxlit qattiq qotishma materialidan tayyorlanadi. Tashqi yuzalarga rezba qirquvchi 
frezalar qattiq qotishma plastinkasi freza tanasiga kavsharlanib maxkamlash yo’li 
bilan tayyorlanadi. Bu frezalar asosan qiyin ishlov beriladigan po’lat va 
qotishmalardan tayyorlangan zagotovkalarga rezba qirqishda qo’llanilib, uning 
turg’unligi tezkesar po’latdan tayyorlangan rezba frezalariga nisbatan 10 baravar 
yuqori bo’ladi.