O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi al-xorazmiy nomli

4.7.Xorazm vohasi sharoitida odimchi kapalaklarning fenologik guruhlari va aspektlari

Kapalaklarning fenologik guruhlari va aspektlari I.V. Kojanchikov tomonidan ishlab chiqilgan va M.I. Falkovich tomonidan qayta ishlangan usullar bo’yicha olib borildi. SHuningdek, Xorazm vohasi sharoitida odimchi kapalaklar (Geomeytridae) oilasi uchun turli hududlardan yig’ilgan materiallar va olingan natijalar qayta ishlash asosida tuzildi. Tangachaqanotlilar uchish davriyligi tahlil qilinganda fenologik guruhlar (yoki fenoguruhlar) va fenologik aspektlar (yoki fenoaspektlar) ga ajratildi .[46]

Fenoguruh deyilganda birinchi Avlod imagosi tabiiy sharoitda bir xil kalendar muddatlarda chiqadigan turlar kompleksi tushuniladi.

Fenoaspekt esa bir yoki bir nechta fenologik davrlar davomida imoginal faollik namoyon qiluvchi turlar kompleksidir.

Hasharotlarning ekologiyasi va biologiyasini o’rganishda ularning mavsumiy uchish dinamikasiga alohida e’tibor berish zarur. Bu savol ko’pchilik biolog olimlarni o’ziga jalb qildi .

Xorazm vohasi Geomeytridae oilasi kapalaklarining uchish dinamikasini o’rganishda individual statsionar kuzatuvlar natijalaridan tashqari, boshqa tadqiqotchilarning ham materiallaridan foydalanildi. Xorazm vohasining fizik–geografik holati va qulay iqlim sharoiti shunga olib keldiki hasharotlarning belgilangan uchish muddati sezilarli darajada cho’zildi. Masalan, Ural va Uzoq sharqda Scopula immorataning uchish davri mayning ikkinchi dekadasidan sentyabrning yarmigacha davom qiladi. Ayni vaqtda, Xorazm vohasida kapalaklarining uchishi mart oyidan oktyabr oyi oxirigacha kuzatildi. Uchish, iqlim sharoiti (o’rtacha harorat, havoning namligi va boshq.) va ozuqa o’simliklarining mo’l–ko’lligiga bog’liqligi o’rganilayotgan Geomeytridae oilasining turlari uchun muhimdir.