O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

asarlar O'rta Osiyo adabiy muhitida milodiy IV-VI asrlardayoq paydo
bo‘lgan edi. Vahob ibn Munabbih, Ibn Abdulla o ‘zlarining “Qisasul-an-
biyo” asarlarida Yusuf bilan bog‘liq voqealarga ko'p o ‘rin bcrganlar. Ta-
bariy ko‘p jildli “Tafsir’ida ham Yusuf syujetiga maxsus to‘xtalgan. Abu
Nosir (mil.1082) Balx shahrida Qur’oni Karimdagi “Ahsan ul-qasas”ni
(ya’ni Yusuf surasini) adabiy jihatdan qayta ishlab, “Anas ul-muridin”
asarini yaratgan. Bu asaming turkiycha tarjimasi ham bor.
141 
Руденко М.Б. Л итературная и фольклорны е версии курдской поэм ы «Ю суф и Зелиха». 
-М.: Главная редакция восточной литературы. 1986. 38-6.
422

---

Bu turkumdagi ilk badiiy asarlar. Yusuf voqeasiga bag‘ishlab yo­
zilgan birinchi badiiy asar Abulqosim Firdavsiyning (934-1020) “Yusuf
va Zulayho” dostonidir. Keyingisi Abdurahmon Jomiyning (1314-1492)
shu nomdagi asaridir.
Turkiy adabiyotda ilk bor Yusuf syujeti asosida yaratilgan badiiy
asar X I 11 asrda yashagan Qul Alining “Qissayi Y u su f’ dostonidir. Sho-
iming “Qissayi Y u su f’ dostoni bugungi kunda tatar adabiyotiga nisbat
berilayotgan boTsa-da, asar yozilgan davrda hali turkiy qamlammg xalq
sifatida shakllanish jarayoni oxiriga yetmagani uchun, bu asarni umum-
turkiy yodgorlik sifatida qarash maqsadga muvofiq. Yana X I 11 asming
ikkinchi yarmida Kichik Osiyo saljuqiylaridan Sayyod Hamza ham “Yu-
suf va Zulayho” dostonini yaratgan. 1409-yili Durbek degan shoirga nis­
bat berib kelinayotgan “Yusuf va Zulayho” dostoni ham o‘zbek tilidagi
bu an’anaviy dostonning yorqin, mukammal namunalaridandir.
Sharq adabiyotida “Yusuf qissasi” va “Yusuf va Zulayho” dostonla-
ri ko‘p uchragani bilan birga, qator variantlarga ega bo‘lsa-da, voqealar