O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

ralami bitadi:
Yurusun Misru Shomda yorlig‘ingiz,
Tabug‘da irg‘asun ko‘b yorlig‘ingiz (29-b.)
Bu baytdan anglashilishicha, 1340-yildan keyin Oltin 0 ‘rdaning
tanazzuli boshlandi va Oltin 0 ‘rdadagi ba’zi adabiyot va san’at namo-
yandalari Misr mamluklar davlatiga y o ‘l oldilar. Qutb ham Mamluklar
davlatiga ketishga taraddud ko‘rayotgani ehtimoldan xoli emasligiga
mazkur bayt ishora qiladi.
Tarjimadagi farqlar. Har ikkala asaming ayrim o ‘rinlari solish-
tirilganda, Qutbning tarjima jarayonida qilgan qo‘shimchalari, ayni za-
monda uning mahorati ma’lum bo‘ladi. Jumladan:
1. Qutb o ‘z tarjimasida Nizomiy dostonining ayrim boblarini qol-
dirdi va bulaming o ‘miga o ‘z ijodidan ayrim namunalami kiritdi.
L.A.Xetagurov tayyorlagan matn asosga olinganda, turkiy doston mu­
allifi Qutb qiyoslash jarayonida Nizomiy dostonidan 15 bobni qoldirib,
buning o ‘miga 4 bobni yangidan qo‘shgan. Bu o ‘zgarishlar “Muqaddi­
ma” boblarga, ya’ni “mamduh”lar tabiiy ravishda almashgan boblarga
aloqador: an’anaga ko‘ra, har ikkala asar boshqa-boshqa hukmdorlarga
bag‘ishlangani bois, bu boblaming matni ham almashgan. Jumladan,
Qutbda Muhammad a.s.dan keyin xalifalikni boshqargan to‘rt xali-
fa - Abu Bakr, Umar, Usmon va Alining madhi tamomila yangidir"2.
Qutbning “Xusrav va Shirin”ida o ‘n yetti baytdan iborat “Rasul alay-
hissalomning to‘rt yori o ‘dgusi” nomli parcha ana shu to‘rt xalifaga
bag‘ishlangan. Nizomiyning “Xusrav va Shirin”ida esa bu parcha y o ‘q.
2. Nizomiyning “Xusrav va Shirin”ida “Kitob tuzish vasfida” bobi
yer yuzida shohlikning joriy bo‘lgani, Jamshid, Fag‘fur kabi shohlar bi­
111 Batafsil m a ’lum ot olish uchun qarang: T atar adabiyoti tarixi (tatar tilida),., 176-b,
512 Г акиханов M .A . С равнительны й анализ почм «Х усрав 
и
Ш ирин» Н изам и и Кутба. 
N om zodiik dis.avtoreferati, Т.: 1994, 6-Ь.