O’zbekiston Respublikasi Oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi Al-Xorazmiy nomli Urganch Davlat universiteti «tarix» kafedrasi

Qadimgi rimliklar kalendari.
Qadimgi Rimda ham vaqt hisobi qamariy kalendarga asoslangan edi. Rim kalendarining paydo bo‘lishi haqida tarixdan bizgacha aniq ma’lumot saqlanib qolmagan, ammo Rimning afsonaviy asoschisi va birinchi Rim podshosi Romul davrida, aniqrogi eramizdan avvalgi VIII asr o‘rtalarida ana shunday kalendardan keng foydalanishgan. Bu kalendarga binoan ularning tabiiy yili turli mavsumlarga bo‘lingan bo‘lib, ular dehqonchilik ishlariga asoslangan edi. Yil 10 oy va 304 kundan iborat bo‘lgan. Yil oylarining soni turli lotin qabilalarida turlicha mikdorda edi. Bu haqda Senzorin yozib qoldirgan. Bu oylar avvaliga xech qanday nomga ham ega emas edi: ular tartib soni bilan atalardi. Yangi yil odatdabaxor boshlanadigan oyning birinchi kunidan boshlanar edi.
Eramizdan avvalgi VIII asr oxirlariga kelib rimliklar kalendarining ayrim oylari o‘z nomiga ega bo‘la boshlaydi. Masalan yilning birinchi oyi urush xudosi, dehqonchilik va chorvachilik xomiysi Mars sharafiga martius deb atalgan. Qadimgi Rimda qishloq xo‘jalik ishlari odatda ana shu oydan boshlanardi. Yilning ikkinchi oyi esa aprelis deb nomlangan (aprelis – lotincha bo‘lib, “ochilish” demakdir). Shu ikkinchi oyda tabiat odatda ochiladi, gullaydi – yerga eqilgan uruglar unib chiqadi, daraxtlardagi kurtaklar barg yozadi. Uchinchi oy xudo Merkuriyning onasi va go‘zallik xudosi Mayyaga bag’ishlanib mayus deb ataladigan bo‘ldi. Chunki tabiat xuddi shu oyda o‘zining butun go‘zalligini, kuchini namoyon qiladi. To‘rtinchi oy esa rimliklarning bosh xudolaridan biri xudo Yupiterning xotini ayollar xomiysi Yunonaga bag’ishlanib, yunis deb nom oldi. Shunday qilib, qadimgi rimliklar kalendarida Hozirgi mart, aprel, may va iyun oylarining nomlari paydo bo‘ldi. Yilning boshqa oylari esa nomsiz, o‘zining tartib soni bilan atalganicha qolavergan. Ular quyidagilar:
Kvintilis – “beshinchi” Oqtober – “sakkizinchi”
Sekstilis – “oltinchi” November – “to‘kkizinchi”
Sentember – “yettinchi” Detsember – “o‘ninchi”
Martius, mayus, kvintilis va oqtober oylari 31 kundan, qolgan olti oy esa 30 kundan iborat bo‘lgan. Shuning uchun qadimgi Rim kalendarini quyidagicha tasavvur etish mumkin:

№	Oy nomlari	Kuni	№	Oy nomlari	Kuni
1	Mart	31	6	Sekstilis	30
2	Aprel	30	7	Sentabr	30
3	May	31	8	Oqtober	31
4	Iyun	30	9	November	30
5	Kvintilis	31	10	Detsember	30

1 yil 10 oy 304 kundan iborat bo‘lgan.