O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Xulosa 
Respublikamizda 
ta‟lim 
mazmunining 
baholash 
jarayonini 
modernizasiyalash bugungi kun talablaridan biridir. Ta‟lim mazmunini 

---

80 
modernizasiyalash o‟quv-tarbiya jarayonini tashkil etish va boshqarish tizimini 
ham modernizasiyalashni taqazo qiladi.
Aytish joizki, ta‟lim sifati va samaradorligi pedagogning kasbiy salohiyati, 
pedagogik mahoratiga bevosita bog‟liq bo‟lgani sababli “Ta‟lim to‟g‟risida”gi 
Qonun va Kadrlar tayyorlash milliy dasturida ta‟lim tizimini malakali pedagog 
kadrlar bilan ta‟minlash, o‟qituvchilarni tayyorlash, qayta tayyorlash va ularning 
malakasini 
oshirishning 
yangi 
tizimini 
yaratish, 
ularning 
mehnatini 
rag‟batlantirishni kuchaytirish masalalariga alohida e‟tibor berilgan. 
Zamonaviy ta‟limda o‟quvchi-talabalar bilimini nazorat qilish, sinash va 
baholashning ahamiyati katta. Agar uni yaxshi yo‟lga qo‟yilmasa, turli tuman 
metodlarni qo‟llashimiz, qiziqakrli dars o‟tish uchun turli topshiriqlar 
tayyorlashimizdan qat‟iy nazar, kutilgan natijaga erishib bo‟lmaydi. Chunki 
inson ongida har doim o‟z mehnat faoliyatini baholovchi psixologik jarayon ro‟y 
berib 
turadi. 
O‟z ishini natijasi baholanmasa yoki baholanishdan, 
taqdirlanishdan ko‟ngli to‟lmasa faolliligi susayadi, oxir oqibat «hafsalasi pir» 
bo‟lishi mumkin. 
Qo‟yilgan ta‟lim maqsadidan kelib chiqib erishilgan natijani nazorat qilish 
alohida muhim ahamiyatga ega va u pedagogik texnologiyaning asosiy 
komponentlaridan 
biri 
hisoblanadi. 
O‟quvchi-talabalarnining 
bilim 
ko‟nikmalarini tekshirish, sinash (o‟lchash) va baholash nazorat deb ataladi. 
Baholashning adolatli bo‟lishi va bilimga ko‟ra tabaqalanishi, predmetni 
puxta o‟zlashtirish uchun intilishga olib keladi. O‟qituvchi o‟quvchi-talabalar 
bilimini sinash va baholash orqali: 

O‟quvchilarning fan bo‟yicha nimalarni bilishi, qanday savollarni 
chuqurroq o‟rganishi zarurligi, zaif jihatlarini aniqlanadi; 

Nimalarni, qanday savol, masalalarni o‟zlashtirgani haqida axborotga 
ega bo‟ladi; 

Ota-onalar farzandlarining muvafaqqiyatlari haqida axborot olishadi; 

O‟qituvchi va o‟quvchi-talabalar bilimini baholash orqali ularning 
reytingi aniqlandi. 

---

81 
Biz tomonimizdan ishlab chiqilgan metodika orqali O‟qituvchi guruh va 
o‟quvchilar bilim o‟zlashtirish va ta‟lim sifatini aniqlash imkoniyati aniqlandi. 
Mazkur usul orqali har bir o‟quvchi, guruh o‟quvchilarining fanlardan 
o‟zlashtirish sifati va o‟zlashtirish ko‟satkichlari va hattoki har bir fan va fan 
o‟qituvchilarining ham reytingi, ta‟lim sifati, o‟zlashtirganligini aniqlash 
imkoniyatiga ega Bular: 
1. o‟quvchi(lar)ning fanlardan o‟zlashtirishini; 
2. o‟quvchi(lar)ning fandan o‟zlashtirish sifat ko‟rsatkichi; 
3. har bir fandan o‟zlashtirish ko‟rsatgichi; 
4. har bir fan o‟qituvchi(lar)ning reytingi aniqlanadi. 
Mazkur nazariyani umumta‟lim maktablarida va kasb-hunar kollejlari 
hattoki oliy o‟quv yurtlarida ham qo‟llash mumkin. 
Ishimizda nazorat orqali o‟quvchilar erishgan bilim, ko‟nikma va 
malakalarning darajasini, ularning bilish faoliyati bo‟yicha yondoshuvlarni, 
bilimlarni o‟zlashtirganlik ko‟rsatkichlariga ko‟ra ularning aqliy faoliyatlari, 
rivojlanish darajasini aniqlashtirish imkoniyatini berdi. 
Ikkinchi muhim vazifasi o‟qitish bo‟lib, u o‟quvchi erishgan bilimlar, 
ko‟nikma va malakalarni takomillashtiradi, uning tizimliligini nazorat qilishni 
ta‟minlaydi. Bunday nazorat jarayonida o‟quvchilar o‟rganilayotgan materialni 
qaytarish, mustaxkamlash bilan shug‟ullanadilar. Bilimlarni kompyuter 
texnologiyalari asosida tekshirish, o‟rganilayotgan materialdan asosiysini ajratib 
olish, shuningdek, erishilayotgan bilim, ko‟nikma va malakalarning monitoringi 
aniqlandi.
Bugungi kunda ta‟lim sifatini baholashni modernizasiyalashda quyidagi 
omillarga hisobga olinsa ta‟lim-tarbiya samaradorligi yanada oshadi: 
1. Ta‟lim sifatini baholashning mazmuni, shakl va metodlarini 
modernizasiyalashning nazariy metodologik asoslarini yaratish; 
2. Ta‟lim sifatini baholashni zamonaviy talablar asosida yangilash va shu 
talablardan kelib chiqib ta‟lim mazmunini belgilash; 

---

82 
3. Ta‟lim sifati natijalarini zamonaviylashtirish, hozirgi davr talablariga 
mutanosib rivishda o‟zgarishlarni amalga oshirish; 
4. Ta‟limda baholash texnologiyasini modernizasiyalash orqali ta‟lim-tarbiya 
samaradorligiga erishish; 
5. Ta‟lim sifatini oshirishning asosiy omillaridan biri ta‟lim jarayoniga 
zamonaviy axborot-kommunikasiya va innovasion pedagogik texnologiyalarni 
keng joriy etish; 
6. Ta‟lim sifati muammosi tugallangan yechimga ega emas soha hisoblanadi. 
Davlat va jamiyat rivojlanishining har bir bosqichida ta‟lim tizimiga o‟ziga xos 
yangi shart-sharoitlar va talablar yuzaga keladi, ta‟lim sifati mezonlari o‟zgaradi 
va bu masalani hal etish uchun tizimli tadqiqotlar olib borish va xok. 
Ta‟lim sifatini oshirish chegara bilmas sohadir. Shu sababli hozirgi kunda 
ta‟lim sifatining o‟sish dinamikasini to‟g‟ri baholash, uning mezonlarini aniq 
belgilash va kelajak ta‟lim sifati ko‟rsatkichlarini oldindan bashorat qilish, 
rejalashtirish o‟ta muhim va dolzarb masala hisoblanadi. 
Xulosa qiladigan bo‟lsak ishimizda o‟quvchilar bilimini baholash 
texnologiyasiga oid manbalar o‟rganilib taxlil qilindi. Ta‟lim sifati natijalarini 
zamonaviy ta‟lim texnologiyalar asosida baholash pedagogik muammo 
ekanligini asoslandi. O‟quvchi(lar)ning fanlardan o‟zlashtirish ko‟rsatkichini 
aniqlandi. O‟quvchi(lar)ning o‟zlashtirish sifat ko‟rsatkichini aniqlash 
metodikasini ishlab chiqildi. Har bir fan va fan o‟qituvchi(lar)ning reytingi 
aniqlash imkoniyati yaratildi. Talabalarni ta‟lim sifatini nazorat qilishga oid 
yangi metodik bilim va ma‟lumotlar bilan boyitildi va ularni amaliyotga tadbiq 
etish ko‟nikmalari shakllantirildi.