O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi ajiniyoz nomidagi nukus davlat pedagogika instituti tasviriy san’at va mehnat ta’lim fakulteti

Soyabonlar 
ham boy tarixga ega. Quyoshdan saqlaydiganlari yomg`irdan himoya 
qiladiganlaridan ancha ertaroq paydo bo`lgan. Bu soyabon shaxsni ijtimoiy ramzi bo`lgan bois 
uni malaylar kutarib yurishardi. 
CHodir shakldagi soyabon bilan chirkov foydalangan. 
Quyoshdan saqlaydigan soyabon ilk bor qadimiy yunon guldonida tasvirlangan: u boy yunon 
ayoliga soya berib to`rgan. 
Rimliklar ham quyosh va yomg`irdan saqlanish uchun foydalanishgang. YOmg`irdan 
saqlaydigan soyabon yassi konus shaklli edi, dastasi esa doimo o`rtada bo`lmagan. Ancha vaqt 
utkach, XVI asrda Italiyada taxlanma soyabon ixtiro qiligan. Mariya Medichi quyoshdan 

---

95 
saqlaydigan soyaboni Frantsiyaga kiritgan. Bu erdagi soyabonlar mumlangan gazlamadan, 
dastasi esa suyakdan qilingandi. 
Rossiyaga Petr I davrida XVIII asrda Gollandiyadan kelgan, u erda 
zontek 
– bu chodr, 
polotno , parusina ma`nosini bildiradi, uni quyosh va yomg`irdan saqlanish uchun kemani 
ustidan tortilardi. SHuning uchun XVIII asrda Rossiyada “
zont
” so`zi bo`lmagani bois, uni 
“zontik” 
deb atashardi. Ilk bor 1720 yilda “zontik ” so`zi dengiz ustavida uchraydi. 
XVIII asrda yomg`irdan saqlaydigan soyabon keng tarqalgandi. Dastasi egiladigan 
kichkina soyabon ( nem. 
Knicker
) 1815 yilda ixtiro etilgan. 
Keyngi davrlarda soyabon kostyumning ayrilmas aksessuari bo`ldi. Ularning shakli, 
qo`llangan materiali, bezagi, konstruktsiyasi modaga binoan har xil bo`lgan. 
Zamonaviy soyabonlarning konstruktsiyasi keskin o`zgardi. Endi dizaynerlar soyabonni 
dizanning ko`pfunktsiyali ob`ekt qilishdi: 
soyabon – sumka, soyabon – aravacha 
(dastasining 
uchi royal` dungolagi shaklida qilinadi). 
XX-XXI aa. soyabon muhim aksessuari bo`ldi. Uning shakli har xil bo`ldi: 
kvadratsimon, to`g`riburchak, ikki qavat ovalli, chuqur kupolni ichki tomonida chuntakli, 
soyabon-shlyapa, soyabon-xassa, soyabon-sumka 
va b. 
Soyabonga 
qo`llanadigan materiallar ham har xil bo`ldi: suv 
o`tqazmaydigan neylon, tabiiy shoyi, nurni qaytaradigan va rezinalangan materiallar. Al`ternativ 
materiallar sifatida harir plastik, mo`yna, charm, mahsus suv o`tqazmaydigan modda bilan ishlov 
berilgan trikotaj, to`r va b. Soyabonning bezagi ham har xil: to`r, kashta, shokila, popuk, qo`yma 
gullar, kapalaklar va b. 
Rangi bo`yicha soyabon-sumka, ustki kiyim bilan mos yoki ular bilan kontrastda bo`lishi 
lozim. 
Soyabonlarni yaxlit yoki ikki va uch karra taxlanadigan turlari keng tarqaldi. Ularning 
dastasi ham turli shaklli va har xil materiallardan qilinadi (yog`och, plastmassa, temir). 
Soyabon erkaklar, ayollar va bolalar uchun; kundalik va bashang; kuz-qish va bahor-
yozga mo`ljallandi. 
Galstuklar. 
Galstuk yoki bo`yin ro`moli Qadimiy Rimda paydo bo`lgan. Rim legionerlari 
uni bo`ynini isitish uchun kiyishgan. 
Esdan chiqqan bo`yin ro`molini 
Evropada XVII asrni o`rtasida 
kiyishadigan bo`ldi. Barokko badiiy uslubi davrida dabdaba kostyumlar, katta pariklar kiyishgan, 
bo`yin ro`mol esa yoqani o`rniga bo`lgan. Uni bo`yniga aylana o`rab oldida bantga bog`lashgan. 
SHunday ro`molni frantsuz askarlari kiyishgan. Ular ro`molni shunday usulda o`rashni Lyudovik 
XIV yollagan xorvat askarlari kiygan bo`yin ro`moli “
cravate”
dan (xorvat so`zi) taqlid etishgan. 
XVII asrni 70-yy. bo`yin ro`molni bir necha tor bantga bog`lab, to`r 
uchlarini jyustokorni (kaftan) ustiga chiqarishardi. 
90-yy. 
a-la-Steinquerk 
paydo bo`ldi. Uni bo`yinga aylanasiga o`rab, uchlarini 
jyuyustkorni uchinchi izmasiga kirgizishardi. Galstuk atamasi 1692y. Steyinkerkdagi 
(SHteyinkirxe) jang bilan bog`liq, u erda frantsuz askarlari inglizlarni ustidan g`alaba qozongan. 
“Xech qanday jangdan keyin qilinmagan marosim bilan Parij saroyida va barcha qirollikda 
g`alaba nishonlangan... Bu davrda erkaklar qiyin bog`lanadigan to`r galstuklar kiyishgan. Jang 
oldidan askarlar tez kiyinib, galstuklarini pala-partish bog`lashgan. Ayollar o`z liboslari uchun 
uni namuna sifatida olishgan” (Vol`ter, “Frantsuz qirollar Lyudovik XIV va Lyudovik XVni 
podsholik tarixi”).