O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi a. T. G’ofurov, S. S. Fayzullayev u. E. Raxmatov g enetika dan m a sa la va

Masala yechish metodikasi
Masala. Bug’doyda boshoqning qiltiqsizligi (A) qiltiqlilik (a) 
ustidan, qizil rang (B) oq rang (b) ustidan dominantlik qiladi.
Mazmuni. Quyidagicha chatishtirish natijasida hosil bo’lgan 
duragaylaming genotipini va fenotipini aniqlang:
a)P AaBb x Aabb
b)P AaBb x aabb
Masalaning birinchi qismini yechamiz.
Yechish:
fen 
q-siz, qizil 
P gen 
AaBb
/ I \ \
gametalar AB Ab aB ab
q-siz, oq 
с Aabb
A
Ko’rinib turibdiki, urug’chi organizm 4 xil, changchi organizm 2 
xil gameta hosil qiladi, ya’ni 4x2=8. Binobarin, Pennet katagi 
8
ta 
bo’lishi zarur.
AB
Ab
aB
ab
Ab
q-siz, qizil 
AABb
q-siz,oq 
AAbb
q-siz, qizil 
AaBb
q-siz,oq 
Aabb
ab
q-siz, qizil 
AaBb
q-siz, oq 
Aabb
q-Ii, qizil 
aaBb
q-li, oq 
aabb
Natija. F, da 
fenotip bo’yicha 3:3:1:1, genotip 
bo’yicha 
l:l:l:2 :2 :l nisbatda ajralish ro’y beradi. Endi masalaning ikkinchi 
qismini yechamiz.
fen 
q-siz, qizil 
q-li,oq 
P gen 
AaBb x 
aabb
/ i \ \ i 
gametalar AB Ab aB ab 
ab
F( duragayini Pennetning 4 katagiga sig’dirsa bo’ladi.
AB
Ab
aB
ab
ab
q-siz, qizil 
AaBb
q-siz, oq 
Aabb
q-li, qizil 
aaBb
q-li.oq
aabb
Natija. F, da fenotip va genotip bo’yicha 1:1:1:1 nisbatda ajralish 
ro ’y beradi.
37

---

M ustaqil yechish uchun m asalalar
1) Pomidor mevasining yumaloq shakli (A) noksimon shakli (a), 
qizil rangi (B) sariq rangi (b )ustidan to’liq dominantlik qiladi? 
Tubandagi genotipli pomidorlar qanday gametalar hosil qiladi. 
a)AABB; b)AaBB; v)aaBB; g)AABb; d)AaBb; e)Aabb j)aabb.
2). Quyidagicha genotipli pomidorlar mevasining shakli rangini 
aniqlang:
a)aaBb; b)AaBb; v)AaBB; g)aaBB; d)AABb; e)Aabb j)Aabb; z)aabb.
3. G ’o ’zaning hosil shoxi cheklanmagan (S) va cheklangan (s), 
gultojibarglari sariq limonrang (Y) 
va och sariq rang (y) bo’ladi. 
Quyidagi genotipli o’simliklardan qanday gametalar hosil bo’ladi?
a)SSyy ж ssYY;
b)SsYy X SSYY; 
v)SSYY x ssyy
4.Genotiplari quyidagicha bo’Igan o’simliklaming 
fenotipini 
aniqlang:
a)SsYY x SSYy;