O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi a. U. Samadov, D. B. Xoliqulov, M. S. Saidova

№ 
Mahsulot 
Cho‘yandan quyulgan qismlarning, 
mashinalarning butun og‘irligiga 
nisbatan ulushi, % 
1. Metall qirquvchi stanoklar 
80 
2. To‘qimachilik mashinalari 
72 
3. Prokatlangan trubinalar 
68 
4. Bug‘li trubinalar 
63 
5. Traktorlar 
58 
6. Ekskavatorlar
56 
7. Yuk avtomobillari 
45 
8. Engil avtomobillar 
40 
Cho‘yanning mashinasozlikda keng ishlatilishi, uning ko‘pgina qimmatli 
xususiyatlariga bog‘lanadi. Cho‘yanning ijobiy xususiyatlariga quyidagilar kiradi: 
quyma olish texnologik jarayonining nisbatan oddiyligi, yaxshi quyuluvchanligi va 
ishqalanishning kamaytirish (antifriksion) xususiyati, eyilishga chidamliligi, davriy 
qovushqoqlik va toliqishdan mustahkamlik ko‘rsatgichlarining yuqoriligi, ishlov 
berishni osonligi, tebranishni yutish xususiyati, quyushning nisbatan arzonligi. 
Hozirgi vaqtda cho‘yanni ikkilamchi eritish uchun turli xil eritish agregatlari 
qo‘llanilmoqda. Bu eritish agregatlarining tasnifi 5.2-rasmda keltirilgan. Ko‘rinib 
turibdiki, 
cho‘yanni 
asosiy 
qismi 
vagrankalarda 
eritiladi. 
Vagrankalar 
konstuksiyasini oddiyligi, ishlatishni qulayligi, turli xil markadagi cho‘yanlarni 
kerakli miqdorda olish mumkinligi; eritishni to‘xtovsizligi va boshqa bir qancha 
yutuqlari sababli cho‘yan ishlab chiqarishni asosiy agregati hisoblanadi. Bugungi 
kunga kelib, yirik mashinasozlik, stanoksozlik, asbobsozlik va boshqa 
korxonalarda ishlab chiqarish unumdorligi turli xil bo‘lgan cho‘yanni qayta 
eritadigan minglab vagrankalar o‘rnatilgan. Yuqori sifatli, mexanik xususiyatlari 
oshirilgan, strukturasi va oquvchanligi yaxshi bo‘lgan cho‘yan olishni asosiy omili 
cho‘yanni o‘ta qizdirishdir. Bunga 1480-1500
0
C haroratda erishiladi va vagrankaga 
havo purkab yuborilishi kerak.