O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi a. U. Samadov, D. B. Xoliqulov, M. S. Saidova

6.11-rasm. Gorizontal konvertor 
1-bug’oz ; 2-pechninh ustki qavati ; 3-havo purkagich ; 4-furma 
Qora misni konvertirlash natijasida asosan uchta mahsulot olinadi: 
1) xomaki mis; 
2) temir, nikel, qo‘rg‘oshin, ruh, surma va misni ma’lumot qismi o‘tgan 
konverter shlaki; 
3) ruh, qo‘rg‘oshin, qalay va boshqa bir qancha metallarni oksidlangan 
birikmalarini tashkil topgan.
Qora mis va mis tarkibli temir-tersaklarini qayta ishlash 40-60 tonna sig‘imli 
gorizontal konverterlarda olib boriladi (6.5-jadval). Bu konverterlarga solinadigan 
va hosil bo‘ladigan mahsulotlarni kimyoviy tarkibi 6.6-jadvalda keltirilgan. 
6.6-jadval. 

---

171 
Qora mis va mis tarkibli temir-tersaklarini qayta ishlash uchun 
ishlatiladigan konverterlarning xarakteristikasi 
Ko‘rsatkichlar 
Konvertor 
№1 
Konvertor 
№2 
Konvertor 
№3 
Konverter o‘lchamlari, mm 
3050x7875 3660x6850 3660x8100 
Og‘zining o‘lchamlari, mm 
2300x1700 2300x1700 2650x1900 
Furmalarning miqdori, dona 
36 
36 
39 
Furmaning diametri, mm 
44 
44 
44 
Furma maydonining kesimi, sm
2
547 
547 
593 
Puflanib yuboriladigan havoning 
sarfi, m
3
/(min 

sm
2
) 
0,6-1,0 
0,6-1,0 
0,6-1,0 
Qora mis bo‘yicha sig‘imi, t 
40 
45 
60 
 
6.7-jadval. 
Konvertirlashga solingan qora misni va hosil bo‘ladigan mahsulotlarni 
kimyoviy tarkibi, % 
Mahsulotlar 
Cu 
Zn 
Pb 
Sn 
Fe 
SiO
2 
Al
2
O
3 
Qora mis 
80-87 
2-6 
1-2 
0,7-1,8 
2-4 
- 
- 
Xomaki mis 97-98,5 0,02 0,3-0,5 0,05-0,12
0,01 
- 
- 
Konvertor 
shlaki 
12-20 
6-12 
2-4 
1,5-4,5 
20-30 
10-20 
8-10 
Dag‘al chang 0,6–1,0 59-68 
6-8 
1,0-1,2 1,0-1,2 
- 
- 
 
Konverterlarni futerovkalash uchun xromomagnezitli, magnezitli-xromitli 
olovbardosh g‘ishtlar ishlatiladi. Bunday g‘ishtlarni 40 tonnali konverterlarni 
futerovkalashga sarfi 85 tonna atrofida bo‘ladi. Konverter futerovkasini qalinligi 
380-460 mm ni, furma atrofida 540 mm gacha bo‘ladi. 
O‘zbekiston sharoitida yig‘ilgan mis tarkibli temir-tersaklar va chiqindilar 
Olmaliq tog‘-metallurgiya kombinatining mis eritish zavodida joylashgan 

---

172 
konverterga solinib, qayta eritish mumkin (6.12-rasm).