O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi a. A. Omonov, T. M. Qoraliev

Inkasso. Xalqaro hisob – kitoblarda qo‘llaniladigan akkreditivlarning asosiy mohiyati shundan iboratki, eksporter jo‘natilgan tovarlar yoki ko‘rsatilgan xizmatlar uchun to‘lovni undirib olish maqsadida o‘z bankiga tegishli hujjatlar bilan birga inkasso to‘lov hujjatini ham taqdim etadi.

Xalqaro hisob – kitoblarning inkasso shaklida tovarlar harakati pul harakatidan oldinda yuradi. Shu bois ham ushbu hisob – kitobni amalga oshirishda tijorat kreditining bir ko‘rinishi namoyon bo‘ladi, bu eksporterlarni ma’lum darajada riskka duchor bo‘lishiga sabab bo‘ladi. Bu o‘z navbtida eksporter importerning moliyaviy holati va uning to‘lovga qobiliyati haqida, shuningdek, importer boshqa mamlakatdan bo‘lsa mamlakatdagi siyosiy – iqtisodiy ahvolni o‘rganishi juda muhim hisoblanadi.

Xalqaro hisob – kitoblarning shakli mahalliy inkasso hisob – kitoblardagi kabi, quyidagi bosqichlarni o‘z ichiga oladi.

1.Eksporter tovarlarni junatgandan o‘z bankiga tovarlarni jo‘natganligini tasdiqlovchi hujjatlar bilan birga inkasso hujjatini taqdim etadi.

2. Eksporterning banki inkasso hujjatlarini xalqaro talablar doirasida tayyorlanganligini o‘rganib chiqqandan so‘ng SFIVT elektron tzlov tizimi orqali imporerning bankiga jo‘natadi.

3.Importerning banki inkasso hujjatlari kelib tushganligi va to‘lovni amalga oshirayotganligini unga xabar qiladi va mablag‘larni eksporterning bankiga jo‘natadi.

4.Eksporterning banki valyuta mablag‘larini uning hisobvarag‘iga kirim qilgandan so‘ng bu haqda xabar beradi.

Xalqaro hisob – kitoblarning inkasso shakli qo‘llanilganda valyuta kursining o‘zgarishi, importerning moliyaviy holati yomonlashuvi tufayli to‘lovni amalga oshira olmasligi, importerning mamlakatida siyosiy va iqtisodiy vaziyatning keskinlashuvi oqibatida eksporter moliyaviy jihatdan zarar ko‘rishi mumkin. Shu bois ham eksporter xalqaro hisob – kitoblarni amalga oshirishda hisob – kitoblarning ushbu shaklini tanlashda juda ehtiyotkorlik bilan yondashadi.