Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vaziri mirzo ulugʻbek nomidagi oʻzbekiston milliy universiteti

4. Murakkab mulohazalardan xulosa chiqarish. 
Murakkab mulohazalarga asoslangan deduktiv xulosa chiqarishda 
xulosa asoslariga mantiqiy bogʻlovchilar orqali bogʻlangan oddiy 
mulohazalar deb qaraladi. Xulosa asoslari yo shartli, yoki ayiruvchi, yoki 
ham shartli, ham ayiruvchi mulohaza koʻrinishida boʻlishi mumkin. 
Asoslardagi mulohazalarning turiga koʻra bunday xulosa chiqarishning 
quyidagi shakllari mavjud: 
I.
SHartli xulosa chiqarish. 
II.
Ayiruvchi xulosa chiqarish. 
III.
SHartli-ayiruvchi xulosa chiqarish. 
1
Look:
Morri s R . Cohen Ernes t N a g e l an introduction to logic ... New Dehli. 2007. 
p.78. 

---

410 
I
.
SHartli xulosa chiqarish
deb har ikki asosi yoki asoslaridan biri 
shartli mulohaza boʻlgan sillogizmga aytiladi. Ular sof shartli va shartli-
qat‘iy turlarga boʻlinadi. 
Sof shartli xulosa chiqarish
deb, har ikki asosi va xulosasi shartli 
mulohaza boʻlgan sillogizmga aytiladi. Uning formulasi quyidagicha: 
1)
 
p→q 
q→r 
p→r 
2)
 
p→q 

r→q 
q 
yoki
[(p → q)

(q → r)] 
→(p → r) 
 
yoki [(p → q)

 ( 

 r → 
q)] → q 
 
1- misol: 
Agar fikr isbotlangan boʻlsa, unda u chin boʻladi. 
Agar fikr chin boʻlsa, unda uni rad etib boʻlmaydi. 
Agar fikr isbotlangan boʻlsa, unda uni rad etib boʻlmaydi. 
2- misol: 
Agar havo yaxshi boʻlsa, teatrga boramiz. 
Agar havo yaxshi boʻlmasa ham teatrga boramiz. 
Teatrga boramiz.