O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim va zirligi

rasm. Sinusoidal va o’zgarmas kuchlanishlarning diagrammalari.

Biz amalda keng ishlatadigan va er yuzining barcha elektrostansiyalarida ishlab chiqariladigan elektr toki davriy o’zgaruvchan, yoki sinuoidal tokdir. Davriy o’zgaruvchan tokning oniy qiymatlari davr deb ataladigan T-vaqtoralig’ida takrorlanib turadi, ya’ni:

U = F (t) = F (t +kT) (3.2)

bu erda k – butun sonlar (k=1,2,3, . . .n).T – tebranishlar davri deb ataladi.

Davriy o’zgaruvchan kattaliklar sinusoidal funksiya orqali ifodalanadi (masalan fizikadagi matematik mayatnikning yoki prujinaga osilgan yukning xarakat tenglamalari kabi). Xuddi shuningdek kuchlanishning vaqt bo’yicha o’zgarishini ham sinusoidal qonuniyat asosida ifodalash mumkin

U = U_m sin ω t , (3.3)

bu erda ω = 2π /T – burchak tezlik, davrga teskari kattalik chastota bo’lib, u vaqt birligidagi tebranishlar sonini ifodalaydi f= 1/T.

CHastota deb 1 sekundda davriy o’zgarishlar soniga aytiladi va uning o’lcham birligi Gs-gers.Demak generatorda chulg’am sekundiga 50 marta aylanadi.Elektrotexnikada standart (sanoat) chastota deganda aynan 50Gs; tushuniladi, lekin ayrim davlatlarda (masalan AQSH da ) 60 Gs chastotali o’zgaruvchan tok ishlab chiqariladi.

Boshlang’ich faza musbat bo’ladi ^{  0} , koordinata boshidan chapda,

manfiy ^{  0} bo’lsa, o’ng tomonda bo’ladi.

Agar ^ _u ^{ } _i bo’lsa, ularning yo’nalishlari faza jihatidan mos, ya’ni bir

tomonga yo’nalgan bo’ladi.

Agar ^_u

_i

 

bo’lsa, ular qarama-qarshi fazali bo’ladilar.