O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim

nimaiki 
qusurlar bo„lsa,
bari 
 
kuzatilganligi qayd qilingan.(X. To„xtaboyev “Shirin qovunlar mamlakati”, 99-
bet) 
To„ldiruvchi ergash gap bosh gapdagi ko„rsatish olmoshi bilan
ifodalangan to„ldiruvchining yoki qo„llanmagan to„ldiruvchining mazmunini
aniqlashtirib, izohlab keladi
25
.To„ldiruvchi ergash gap bosh gap bilan
birgalikda
to‘ldiruvchi ergash gapli qo‘shma gapni
tashkil etadi. 
Yuqoridagi qoidaga diqqat bilan nazar tashlasak, bir qancha
tilshunoslarimiz, jumladan, professor M. Asqarova (“Hozirgi o„zbek adabiy
tili”), M. Mirtojiyev (“Hozirgi o„zbek tili”), M. Hamrayev (“Ona tili”),
B. Mengliyev, O„. Xoliqov (“O„zbek tilidan universal qo„llanma”) lar bir xil
fikr bildirganlar, ya‟ni bosh gap tarkibida faqatgina ko„rsatish olmoshlari
24
M. Hamrayev “Ona tili”, Toshkent, “SHARQ” nashriyoti, 2011 – yil, 124 – bet. 
25
M. Asqarova “ Hozirgi o‟zbek adabiy tili”, Toshkent, “O‟QITUVCHI” nashriyoti, 1987 – yil, 191 – bet. 

---

32 
keladi deb ta‟kidlaganlar. Ammo B. O„rinboyev (“Hozirgi o„zbek adabiy
tili”), hamda M. Hamrayev, D.Muhamedova, D.Shodmonqulova, X. G`ulomova,
Sh. Yo`ldosheva (“Ona tili”)lar esa boshqacharoq fikr bildirganlar: bosh gap
tarkibida faqatgina ko„rsatish olmoshlari kelmasdan boshqa olmoshlar ham
kelishi mumkin deganlar va qoidani biroz o„zgartirganlar, ya‟ni to„ldiruvchi
ergash gap bosh gapdagi olmosh bilan ifodalangan to„ldiruvchini izohlab
keladi
26
.
Masalan,
Esimni taniganimdan beri xotiramda
nima
saqlanib qolgan
bo„lsa,
hammasini 
bir boshdan so„zlashga tushdim. (X. To„xtaboyev “Shirin
qovunlar mamlakati”, 76-bet) 
Yuqoridagi gapda to„ldiruvchi ergash gap tarkibidagi nisbiy so„z so„roq
olmoshi bilan, bosh gap tarkibidagi nisbiy so„z esa jamlikni bildiruvchi
belgilash olmoshi bilan qo„llangan. 
To„ldiruvchi ergash gapli qo„shma gap tarkibidagi bosh va ergash
gapni bog„lovchi nisbiy so„z a‟zolarining ifodalanishiga qarab bunday gaplar
quyidagi turlarga bo„linadi: