O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim

§ 67. Magnit maydon induksiyasi va kuchlanganlik vektorlarining xossalari

(66.5) dan kelib chiqadiki, ^→

va ^I

vektorlarining o‘lchamliklari bir

→

→
xil, demak magnit maydon kuchlanganlik vektorining ham XB sistemasida o‘lchov birligi 1A/m bo‘ladi.

Izotrop moddalar uchun magnitlanish vektori ^I magnit induksiyasi ^→

ga proporsional (64.3 ), u vaqtda bu formuladan kelib chiqadiki, u

kuchlanganlik vektori ^→ ga ham proporsionaldir:

H

I
→ _{ } →

(67.1)

Proporsionallik koeffisienti  moddaning xossasiga va holatiga bog‘liqdir va unga moddaning magnit qabul qiluvchanligi deyiladi.

(66.1) ni (65.4) ga qo‘ysak:

_→
 ₀

1   ^→

(67.2)

H
Ya’ni ^→ va ^→ vektorlar bir -biriga proporsionaldir.

  1   
(67.3)

Kattalikka moddaning nisbiy magnit singdruvchanligi deyiladi. (67.3) ni hisobga olsak, (66.2) ni quyidagicha yozish mumkin:

→ →

B  ₀ H

(67.4)

^→ va ^→ vektorlarining yo‘nalishlari bir xil, u vaqtda bu vektorlarning

kuch chiziqlari ham bir xil bo‘ladi. Lekin (66.4) formuladan ko‘rinadiki,

chiziqlar zichligi har-xil: vektor ^→ va vektor ^→ larning kuch chiziqlar zichligi bir biridan ₀  marta farq qiladi.

^→ vektor kuch chiziqlari, ^→ vektor kuch chiziqlaridan farqli o‘laroq

(chunki ^→ vektor chiziqlari hamma vaqt uzluksiz) faqat bir jinsli

muhitda (=const) uzluksizdir, bir jinsli bo‘lmagan mug‘itda, xususan

turli xil magnit singdiruvchanlik muhitlari chegarasida uzilishga ega. Moddadan tashqari har qanday muhitda I=0, u vaqtda (67.4) bo‘yicha:


→
→



B



^H (67.5)

0

ya’ni vakuumda maydon kuchlanganlik 1/₀ ko‘paytuvchi miqdorida magnit induksiyasi bilan mos keladi. ^→ vektorining moddaning ichida

qanday fizik ma’noga ega bo‘lishiga to‘xtasak, bu savolga javob berish

uchun quyidagi teorema orqali aniqlanishini bilish kerak, uni isbot qilib o‘tirmaymiz.

Agar bir jinsli modda magnit induksiya chiziqlari bilan chegaralangan sohani butunlay to‘ldirsa, u vaqtda moddaning ichidagi har qanday nuqtada quyidagicha bo‘ladi:

→
→



_H B₀

₀
(67.6)

bu yerda ^→ ₀ - modda bo‘lmagandagit tokli o‘tkazgichning magnit

maydon induksiyasi. (64.1) formulani eslasak, magnit induksiya

^→ = ^→ ₀+ ^→ `, bu yerda <sup>→</sup> `-moddaning magnitlanishi bilan bog‘liq bo‘lgan

magnit induksiyasi. Shuni qayd etishimiz mumkinki, modda ichidagi

magnit maydon kuchlanganligi 1/₀ ko‘paytma aniqligida tokli o‘tkazgichning to‘la maydoni ^→ ulushida bo‘ladi, (65.5) ni hisobga

olsak, formula (67.6) quyidagicha bo‘ladi.

^→ =<sub>0

</sub>→ 0
(67.7)

Shunday qilib, moddaning ichidagi magnit induksiya modda bo‘lmagan vaqtdagi magnit maydon induksiyasiga nisbatan ₀ marta oshgan bo‘ladi.