O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim

§ 46. Magnit maydon induksiya vektori Tok elementi.

Maydon nazariyasida elementar manba eng muhim rol o‘ynaydi. Tortishish nazariyasida bu moddiy nuqta bo‘lsa, elektrostatikada nuqtaviy zaryad. Xuddi shunday rolni magnit maydon nazariyasida tok elementi o‘ynaydi. Tok elementi bu vektor bo‘lib, uning absolyut kattaligi tok kuchi I ning o‘tkazgichning dl qismiga ko‘paytmasi bilan aniqlanadi, Idl yo‘nalishi esa tokning yo‘nalishi bilan mos tushadi. Elektrostatikada esa sinov zaryad q₀ olinar edi.

Magnit maydonining asosiy harakte-ristikasi hisoblangan magnit maydon induksiya vektori ham elektrostatik maydonning asosiy xarakteristikasi hisoblangan kuchlanganlik vektori kabi aniqlanadi. Doimiy tok o‘tuvchi ixtiyoriy qo‘zg‘almas o‘tkazgichlar sistemasining hosil qilgan magnit maydonini qaraymiz va “sinash tok elementi” I₀dl ga (maydonning tekshirayotgan nuqtasiga joylashgan) ta’sir qiluvchi kuch

5. 
   bilan qiziqamiz. Sinash tok elementi uchun qisqa va yupqa ko‘zg‘almas o‘tazgich olinadi, unga ta’sir etuvchi kulni o‘lchash uchun silliq tutashtiruvchi sim olish kerak. Bundan tashqari undan juda kichik tok o‘tkazish kerak.
   

Tajribalar shunday xulosaga olib keladiki, dF kuch tok elementining absolyut qiymatiga proporsional, dF~ I₀dl₀ (elektrostatikada F~q₀ edi), va uning yo‘nalishiga bog‘liqdir (tok elementi-vektordir). Maydonning har bir nuqtasida qandaydir fizik yo‘nalish mavjud bo‘ladi, u shu bilan e’tiborga loyiqki, birinchidan, kuch kattaligi dF shu yo‘nalish bilan va tok elementi yo‘nalishi o‘rtasidagi burchakning sinusiga proporsionaldir, ya’ni, tok elementiga ta’sir etuvchi elementar kuch quyidagicha aniqlanadi: