O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim



Download 2,92 Mb.
bet101/119
Sana15.01.2022
Hajmi2,92 Mb.
#370492
1   ...   97   98   99   100   101   102   103   104   ...   119
Bog'liq
elektromagnetizm (3) (1)

107-rasm

Har qanday tok magnit momentiga ega bo‘lib, uning kattaligi


P iS



ga teng bo‘ladi, bu yerda S – orbita yuzasi. 106-rasmdan ko‘rinadiki, P

vektorning yo‘nalishi L vektorning yo‘nalishiga qarama-qarshi i e ,



2r



va S  r 2

ekanligini hisobga olsak:



P er 2

er

2

(69.5)



P nisbatga girromagnit nisbat deyiladi va u quyidagiga teng bo‘ladi.

L

P e L 2m

(69.6)


Endi modda magnit maydoniga joylashtirilsa, atomdagi elektronnning harakati qanday o‘zgarishini qarab chiqaylik. Baholashlar ko‘rsatadiki, uncha katta bo‘lmagan maydon, elektronning orbital harakatini vaqt bo‘yicha nisbatan sekin o‘zgartiradi. Magnit momentga tashqi magnit maydon tomonidan ta’sir qilganda, momentlar tenglamasi

quyidagiga teng bo‘ladi:

d →  


P

L

B


dt
(69.7)

Yoki bu ifodaga formula (69.6) dan ifodasini qo‘ysak va uni dt ga ko‘paytirsak quyidagiga ega bo‘lamiz:

e

(69.8)


dL B


ning kichik o‘zgarishi

Budan ko‘rinadiki,

dL
2m

L dt

B L



vektor bo‘yicha
→ →



yo‘nalgan bo‘ladi, ya’ni u har bir t vaqtda B

va L(t)

vektorlar tekisligiga


perpendikulyar bo‘ladi. 107a)-rasmda impuls momentining dt vaqt

→ → →



ichida o‘zgarishi ko‘rsatilgan:

L(t dt)  L(t)  dL . Agar L

vektorning bir



necha vaqt oralig‘idagi o‘zgarishini kuzatsak (107b)-rasm), u vaqtda

ma’lum bo‘lib qoladiki, L vektor va u bilan orbita o‘qi konus hosil





qiladi va uning o‘qi B tomon yo‘nalgan bo‘ladi. Bunday harakatga

presessiya deyiladi. Shunday qilib tashqi magnit maydonining atomdagi elektronlar harakatiga ta’sirini elektronlar orbitasi o‘qining presessiyaga keltiriladi yoki unga Lormor pressessiyasi deyiladi.

Endi Lormor prsessiyasining burchak tezligini hisoblaymiz.


Ma’lumki, burchak tezligi

d

dt

ifoda bilan aniqlanadi.



d 

dL


Lsin .


dL e
(69.9)

B L

2m

ifodadan quyidagini topamiz:


eB

2m

(69.10)


Demak, presessiya elektronning B atrofida qandaydir r’ radius biln

qo‘shimcha harakat qilishga olib keladi va  chastota bilan harakat qilar



ekan yoki

 ' 

2

chastota bilan harakat qiladi. Bu qo‘shimcha harakat



qo‘shimcha tokni hosil qiladi:

i' e ' e

2


P
va qo‘shimcha magnit momenti
(69.11)


/
ni hosil qiladi (103-rasm), bu

maydonga qarshi yo‘nalgan, uning absolyut qiymati:


P'  ir 2

e

2
r'2

e2 r '2

B

4m


(69.12)





  1. rasm

Diamagnetiklarning asosiy xossalari:

  1. Diamagnetiklarda magnitlanish vektori I magnit induksiya vektori

va maydon kuchlanganligi  vektoriga qarama-qarshidir, qiymati

jihatdan ularga proporsionaldir.




 
→ →

I H ,

  0



  1. Diamagnetiklarning magnit qabul qiluvchanligi formula (69.4)an ko‘rinadiki, temperaturaga bog‘liq emasdir.

  2. Diamagnetiklar kuchsiz magnetiklardir. Ularning magnit qabul

qiluvchanligi kichik: odatda

 ~ 105 ,



  1  

 1.




§ 70. Paramagnetizm


Endi magnit momenti P noldan farq qiladigan

atom va molekulalarni qaraymiz. Atomning magnit momenti elektronning orbital harakati tufayli hosil bo‘ladigan orbital magnit momenti va elektronning xususiy mexanik momenti bilan bog‘lik bo‘lgan spin magnit momentidan iborat bo‘ladi. Tashqi magnit maydoni bo‘lmaganda barcha magnit momentlar teng yo‘nalishga ega bo‘ladi, shuning uchun atomlarning magnit momentlari xaotik va modda hajm birligida barcha yig‘indi magnit moment nolga teng bo‘ladi va modda magnitlanmagan bo‘ladi (104a)- rasm)





  1. rasm

Tashqi magnit maydon bo‘lgan holda magnit momentlari maydon bo‘ylab yo‘nalishi energetik jihatdan qulay bo‘ladi. Mana shu maydon ta’sirida tartibli harakat bilan issiqlik harakati tufayli tartibsiz harakatlari magnit momentlarining muvozanatli taqsimlanishiga (magnit induksiya bo‘yicha) olib keladi. (104b)-rasm). Modda hajm birligidagi atomlarning yig‘indi magnit momenti quyidagiga teng bo‘ladi:




I Pk para V
(70.1)

Bu holda magnitlanish noldan farq qiladi, ya’ni modda magnitlangan holatda bo‘ladi. Atom magnit momentlarining tashqi maydonda oriyentasiyasiga bog‘liq bo‘lgan magnitlanishning bu turiga paramagnetizm deyiladi.

Paramagnetizmning asosiy xossalari:

  1. Nazariya va tajriba ko‘rsatadiki, uncha kuchli bo‘lmagan maydonlarda paramagnitlarning magnitlanish vektori magnit maydon kuchlanganligiga proporsional va shu bo‘yicha yo‘nalgan bo‘ladi:


 


I H ,

χ >0 (70.2)



  1. Nazariya va tajriba ko‘rsatadiki, paramagnetiklarning magnit qabul qiluvchanligi taxminan absolyut temperaturaga teskari proporsionaldir (Kyuri qonuni).

χ ~ 1/T (70.3)

Kyuri qonuninig ma’nosi quyidagicha: temperatura qancha yuqori bo‘lsa, shuncha issiqlik harakatining ta’siri kuchli bo‘ladi, demak, shuncha moddaning magnitlanishi berilgan maydonda kichik bo‘ladi.



  1. Paramagnetiklar ham diamagnetiklar kabi kuchsiz magnetiklar qatoriga kiradi. χ ~ 10-4 va undan ham kam. Siyrak yer elementlarida, masalan, Godoliniyda magnit qabul qiluvchanlik yetarlicha katta: ~10-1.

Paramagnetiklarga tartib raqami toq bo‘lgan elementlar kiradi, ularning atom magnit momentlari noldan farq qiladi. Ko‘pgina metallar va suyuqliklar ham paramagnit xossaga ega bo‘ladi.

Download 2,92 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   97   98   99   100   101   102   103   104   ...   119




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish