O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim

§ 65. Molekulyar toklarning magnitlanish vektori bilan

bog‘liqligi
Makroskopik molekulyar tok va magnitlanish vektori orasidagi bog‘lanishni qarab chiqamiz. Moddaning ichida L kontur bilan chegaralangan ixtiyoriy S sirt berilgan bo‘lsin (98a)-rasm) va bu sirt orqali o‘tgan to‘la molekulyar tok I_m ni topamiz.



103-rasm

Ravshanki, bu tokka asosiy ulushni L konturni o‘rab olgan molekulyar toklar beradi, konturni o‘rab olmagan yoki S sirtni kesmagan yoki uni qarama-qarshi yo‘nalishda ikki marta kesgan toklar bo‘lmaydi

(103a) rasm). L konturni juda kichik qismlarga bo‘lamiz va dastlab konturning dl elementi hosil qilgan dI_m ni hisoblaymiz (103b)-rasm). Bu element markazi 103-rasm da tasvirlangan qiyshiq parallelepiped ichidagi yotgan molekulyar toklarni o‘raydi. Bunday molekulyar toklarning soni silindr hajmi Sdlcos ning molekulalar konsentratsiyasi n₀ ga ko‘paytmasiga teng bo‘ladi, bu yerda S-molekulyar tokning yuzasi, -dl bilan magnitlanish vektori I orasidagi burchak bo‘lib, molekulyar toklarning magnit momentlari molekulyar toklarning tekisligiga perpendikulyar joylashgandir. Har bir molekulyar tok i ning ulushi dI_m = i n₀ dlcos yoki i S = P, n₀P=i va I cos = I_L ekanini hisobga olsak, dI_m = I_Ldl bo‘ladi. S orqali o‘tgan molekulyar tok:

I_m =  I_e dl (65.1)

Shunday qilib, S sirt orqali o‘tgan to‘la molekulyar tok shu sirtni chegaralab turgan kontur L bo‘yicha magnitlanish vektorining sirkulyatsiyasiga teng. Bu formula magnitlanish vektori bilan modda yupqa qalinligida hajmiy molekulyar toklarning bog‘lanishini ifodalaydi. Endi molekulyar toklar manzarasini jism sirti yaqinida qarab chiqamiz. 99-rasmda jismning kesmasi jism sirtining qandaydir nuqtasida magnitlanish vektoriga perpendikulyar bo‘lgan hol ko‘rsatilgan. Ko‘rinadiki, mikroskopik yupqa sirt yaqinidagi qatlamda, radiusi alohida molekulyar tok tartibida (qaralayotgan) barcha molekulyar toklar umumiy yo‘nalishga ega bo‘lib, sirt molekulyar tokini hosil qiladi, jismning qandaydir sirti bo‘yicha qandaydir tartiblangan molekulyar tok bilan o‘rab olganday tuyuladi.



104-rasm

^{Hisoblashlar shuni ko‘rsatadiki, bu sirt tokining zichligi j}m ⁿⁱ magnitlanish vektorining sirt nuqtasidan o‘tgan proyeksiyasi I_L bilan aniqlanadi (104-rasm):