2. diamagnetiklar 3

 diamagnetiklar

2. diamagnetiklar

3. ferromagnetiklar
Amperning molekulyar toklar nazariyasi, moddalarning magnit xususiyatlarini sifat jihatidan tushuntirishga imkon bersada, uning asl ma’nosi, Rezerfordning -zarrachalar bilan o’tkazgan tajribasi orqali atom yadro modeli kashf etilgandan so’ng aniq bo’ldi. Elektron yadro atrofida aylanib, birlik vaqt ichida -zaryad ko’chirib, molekulyar tok hosil qiladi. Bu tokning magnit momenti:

(10.16)
bu yerda -ga teng.

10.4-rasm

-elektronning magnit momenti deb yuritiladi. -ning yo’nalishi tok yo’nalishi bilan o’ng vint, tezlik vektori yo’nalishi bilan esa chap vint qoidasiga asosan aniqlanadi. (84-rasm) Orbita bo’ylab harakatlanayotgan elektron harakat miqdori momenti (impuls momenti)ga ega bo’lib, u tok yo’nalishi bilan chap vint qoidasiga binoan aniqlanadi:

(10.17)
Elementar zarrachalar magnit momentining impuls momentiga nisbati giromagnit nisbat deb yuritiladi. Eynshteyn va de-Xaaslar tajribada giromagnit doimiylikni o’lchashga muvofiq bo’ldilar. Tajriba natijalari nazariy ma’lumotlardan ikki marta ortiq bo’lib chiqdi. Bu esa elektronni yadro atrofida aylanib, magnit momenti -ga ega bo’lishi bilan birga, o’z o’qi atrofida ham aylanib, xususiy magnit momenti -ga ham ega bo’ladi degan gipotezani ilgari surishga olib keldi. Shunday qilib, xususiy mexanik va spin momentlari hisobga olinsa, giromagnit nisbat -ga teng bo’lib chiqadi. Ko’p o’tmay bu mulohaza qator muammolarga olib keldiki, olimlar “aylanayotgan elektron” haqidagi gipotezadan voz kechdilar. Hozirgi vaqtda spin momentiga elektronning massasi, zaryadi kabi tabiiy xossasi sifatida qaraladi.
Tabiatda nafaqat elektron, balki boshqa qator elementar zarrachalar ham spinga egadirlar. Elementar zarrachalar spini -ga butun son yoki yarim son marta karrali bo’lib, elementar zaryad kabi impuls momentining tabiiy o’lchov birligidir. Elektron uchun impuls momenti:

(10.18)
shu tufayli elektronning spini -ga teng bo’ladi. Elektronning spin momenti quyidagi ifoda bilan aniqlandi.

bilan aniqlanadigan kattalik Bor magnetoni deb yuritiladi va bilan belgilanadi.