O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim

§ 18. Kondensator. Kondensatorlar sig‘imi
Radiotexnikada kondensatorlardan tashkil topgan qurilma juda ko‘p qo‘llaniladi. Agar kondensator qoplamalariga absolyut miqdori bir xil, lekin qarama-qarshi ishorali zaryad berilsa, u vaqtda elektr maydon qoplamalar orasidagi fazoda to‘planadi. Qoplamalar shakliga qarab kondensatorlar yassi (qoplamalari parallel tekislik), silindrli (qoplamalari - kiydirilgan silindr shaklida) va sferik (qoplamalari - konsentrik sfera) (21-rasm). Yassi kondensatorlarning nazariya-sini qaraymiz. Dastlab zaryadlangan kondensator hosil qilgan maydon kuchlanganligini topamiz. Zaryadlangan tekislikning maydon kuchlanganligining absolyut qiymati Gauss teoremasiga asosan quyidagiga teng:

E  ^

₀
, (18.1)

 - qoplamalardagi zaryadning sirt zichligi.

^E+ ^{va E}- ^{lar bir xil absolyut miqdorga ega bo‘ladi,}
E_  E_

 ^ va

2₀


^{yo‘nalishi E}+ ^{- musbatdan E}-^{-manfiy plastinkaga tomon (22-rasm).} Kondensatordan tashqarida bu kuchlanganliklar qarama - qarshi tomonga yo‘nalgan, demak, yig‘indi maydon 0 ga teng, qoplamalar

^{orasida E}+ ^{va E}- ^{bir tomonga yo‘nalgan, natijada}

E  E_

 E_  _ .

0

21. 
    rasm
    

Real kondensatorda maydon o‘rta qismida bir jinsli bo‘ladi, kondensator chetlarida manzara o‘zgaradi (23-rasm), chegaraviy

effektlar paydo bo‘ladi. Qoplamalar o‘rtasidagi potensiallar ayirmasi yoki kuchlanish:

U  Ed

 ^ d

₀