O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim

 
 
Jamg’arma va investitsiyalarning tenglashuvi mexanizmi. 
 
Jamg’arma va investitsiyalar to’g’risidagi qarorlar turli guruh kishilari 
tomonidan qabul qilinadi, uning ustiga ular har xil, bir-biriga mos bo’lmagan 
138 

---

 
motivlarga asoslanadi. Investitsiyalarning o’zgarishiga ta’sir etuvchi omillarni 
tadqiqot qilish shu narsani ko’rsattiki, ular eng avvalo ko’riladigan foydaga va ssuda 
foizi normasiga bog’liq bo’ladi (kutiladigan daromad qancha yuqori va foiz stavkasi 
qancha past bo’lsa, kredit olish va investitsiya hajmini ko’paytirish shuncha foydali). 
Bundan tashqari, investitsiyalar o’z tabiatiga ko’ra barqaror bo’lmaydi, negaki 
tadbirkorlar bo’lajak kon’yukturani oldindan ko’rib bilishga qodir emas va qaror 
qabul qilishda taxminiy axborotlarga qarab mo’ljal qiladilar. Ishlab chikarishning har 
bir darajasiga uning o’z iste’mol va jamg’arma darajasi muvofiq keladi. Bundan 
tashqari, milliy daromad miqdori qancha ko’p bo’lsa, uning jamg’ariladigan qismi 
ham mutlaq ham nisbiy ifodasi jihatdan shuncha ko’p bo’ladi. Lekin barcha mahsulot 
realizatsiya qilinishi uchun, jamiyatning jami xarajatlari milliy daromadga teng 
bo’lishi kerak, boshqacha aytganda – barcha jamg’arma investitsiyalarga aylanishi 
kerak. Demak, to’la ish bilan bandlikni ta’minlovchi yuqori ishlab chiqarish darajasi 
juda katta miqdorda kapital qo’yilmasini talab qiladi. 
J.M.Keynsning «investitsiyalar o’z jamg’armalarini hosil qiladi», degan 
mashhur qoidasiga muvofiq, agar investitsiyalar hajmi jamg’armalar hajmidan ortiq 
bo’lsa, u holda yalpi talab taklifdan ortiqdir va milliy daromad o’sish tamoyiliga ega 
bo’ladi. Agar investitsiyalar jamg’armalardan kam bo’lsa, u holda yalpi talab 
taklifdan kamdir va daromad kamaya boradi. Va nihoyat, agar investitsiyalar 
jamg’armalarga teng bo’lsa, yalpi talab taklifga teng va milliy daromad darajasi 
o’zgarmay qoladi (Pezenti A.Ocherki politicheskoy ekonomii kapitalizma. V 2-x t.: 
Per. s italyanskogo. M.: «Progress», 1976, 628-629 s.). 
J.M.Keyns bo’yicha, jamg’arma va investitsiyalar, yangi klassiklar 
hisoblaganlaridek, moliya bozorida avtomatik tarzda tenglashmaydi. Shunday 
vaziyatlar yuzaga keladiki, jamg’armalar ko’payganda investorlar investitsion 
xarajatlarni amalga oshirishni xohlamasliklari mumkin. Bunday sharoitda jamg’arma 
va investitsiyalar o’rtasida tenglik o’rnatiladi, lekin ancha past darajada. Moliya 
bozorida muvozanat nuqtasi to’la ish bilan bandlikka muvofiq keladigan nuqtaga mos 
tushmasligi mumkin. Shunday qilib, S va I tenglashuvi milliy daromadning tebranishi 
orqali yuz beradi. J.M.Keyns modelida investitsiyalar daromad darajasiga 
moslashmaydi, balki daromad va jamg’armalar darajasi investitsiya hajmiga 
moslashadi.