|
Sog’liqni saqlash, turli kasalliklarni davolash, ularni oldini olish va uzoq umr ko`rish maqsadida jismoniy tarbiya juda qadim zamonlardan boshlab qo`llanib kelinmokda. Jismoniy tarbiyada vrach nazoratiga qadimdan katta e`tibor berilgan. Qadimgi Yunonistonning mashxur vrachi, tibbiyotning otasi Gippokrat (bizning
eramizdan oldingi 450-377 yillar) «zarar keltirma» degan. Gippokratning vrachlarga aytgan bu vasiyati xozirgi zamon trenerlariga ham ta`luqlidir. Jismoniy tarbiya va sport mashg’ulotlarining muvofaqqiyatli bo`lishi ko`p jihatdan jismoniy mashg’ulotlarni to`g’ri taqsimlashga bog’liqdir. Jismoniy tarbiya va sport mashqlari shug’ullanuvchilarning funktsional va jismoniy imkoniyatlarga mos kelganidagina sog’lomlashtirish vazifalarini muvafaqqiyatli amalga oshirish mumkin. Aks xolda toliqish jismoniy zo`riqish va boshqa xar xil kasalliklar alomatlari paydo bo`ladi.
X – XII asrlarda bobokalonimiz Abu Ali Ibn Sino ( 980 – 1037 ) «Tip qonunlari» asarida xozirgi zamon sporti tibbiyotga ta`luqli ko`pgina fikrlarni bayon etgan. Ibn Sino kishilarning sog’ligini mustaxkamlashda va xar xil kasalliklarni oldini olishda jismoniy mashqlarning ahamiyatini aloxida ta`kidlab o`tgan. Masalan. «sog’liqni saqlashni asosiy tadbiri badan tarbiya bo`lib, keyin ovqat tadbiri va uyku tadbiri» yoki «mo``tadil ravishda va o`z vaqtida badan tarbiya bilan shug’ullanuvchi odam xiltlar tufayli kelgan kasalliklarning va mijoz hamda ilgari o`tgan kasalliklar tufayli keluvchi kasalliklarning davolashga muxtoj bo`lmaydi».
Bundan ming yil mukaddam jismoniy mashg’ulotlarni shug’ullanuvchilarning shaxsiy xususiyatlariga qarab tuzish xaqidagi olimning yuritgan fikrlari xozirgi kunda ham kishini ajablantiradi. «Xar bir odam uchun o`ziga xos xarakatlar tanlashi kerak», «kuchsiz kishilarning badan tarbiyalari engil, kuchlilarniki esa zo`rroq bo`lishi kerak». «Agar organlar juda mo``tadil bo`lsa ular uchun mo``tadil badan tarbiya muvofik keladi». «Tez va shiddatli xarakatlar engillari bilan birga qilinadi va xokazolar xaqida fikr yuritilgan».
Vatanimiz sport tibbiyotning taraqqiyoti jismoniy tarbiya rivojlanishi bilan chambarchas bog’liq.
Vatanimiz jismoniy tarbiya xarakatining har bir davrida sport tibbiyoti oldiga yaxshi maqsad va vazifalar ko`yilgan va uning yanada taraqqiy etishga da`vat qilgan. Shu bilan birga Sog’liqni saqlash sistemasining va tibbiyot fanining yutuqlari tufayli sport tibbiyotining ilmiy va metodik bazasi kengaymokda. Sport tibbiyotining rivojlanishida shartli ravishda ko`yidagi davrlarga ajratiladi:
Davr - sport tibbiyoti (vrachlik nazorati) fanining paydo bo`lishi va tiklanishi (1918 - 1928 yillar):
Davr - jismoniy tarbiya xarakat ishlariga meditsina xizmat ko`rsatish muassasalarining rivojlanishi sport tibbiyotining umumiy nazariyasi va milliy asoslarini ishlab chiqish. ularni saqlash va jismoniy tarbiya amaliyotiga tadbiq qilish (1929 - 1944 yillar):
Davr - vrachlik nazoratiga oid ishlarni qayta tiklash sport tibbiyotining yangi sistemasini yaratish. Vrachlik jismoniy tarbiya dispanserlari va kabinetlarni tashqil qilish. etakchi sportchilarga meditsina xizmati ko`rsatish. vatan sport tibbiyotining xalkaro maydoniga keng miqyosida chiqishi (1945 - 1964 yillar):
Davr - sport meditsinasiga oid amaliy va ilmiy ishlar sifatini yaxshilash: yangi yo`nalishlarni yaratish va sport tibbiyotini yangi metodik ko`rgazmalar va tavsiyalar bilan kayta kurollantirish (1965 yildan boshlab xozirgi kungacha):
Sport tibbiyotini rivojlantirishni P. F. Lestgaft nazariy jixatdan asosladi. V.
V. Gornevskiy gigiena va vrach nazorati bo`yicha yirik asarlar yaratdi. Sport nazoratini amalga oshirishda N. A. Semashko (1874 - 1949 y. y ) va S. P. Letunovlar katta rol o`ynadi va mamlakatimizda sport tibbiyotini rivojlantirishda o`zbek olimlaridan O. A. Rixsievaning xizmati juda katta.
«Sport tibbiyoti» atamasi mamlakatimizda yaqindan beri ishlatilmoqda.
Bundan oldin «vrachlik nazorati» atamasi qo`llanib kelgan.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
