O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim

Xafaqon (gipertoniya) kasalligi

Gipertoniya yurak tomir kasalliklari ichida keng tarqalgan xastalikdir. Uni birinchi marta bobokalonimiz Abu Ali Ibn Sino bemor qon tomirini paypaslab

ko`rib aniqlagan qon tomir (puls) ning to`liq va tarang ekanligini kuzatgan. Kasallikning asosiy belgilardan birini bosimini ortishi bo`lib, bu xalat ko`pincha asab tizimining qo`zg’alishi, taranglashuvi, kuchli xayajonlanish tufayli yuzaga kelishidan Ibn Sino bu kasallikni "Xafaqon" xastaligi deb atagan.. Keyinchalik arteriya qon bosimini o`lchaydigan asboblar (Poten, 1876) qon bosimini o`lchash usullari (Riva-Rochchi, 1890) kashf etilganda, fonendoskop bilan (Korotkov) qon tomirini eshitib aniqlash jarayonlari tibbiyotda tadbiq qilinganda kasallikni to`la to`kis aniqlash imkoniyati yaratildi.

Xafaqonlikni 3 darajasi farq qilinadi:

1. 
   darajasi. Qon bosimi 160/95-180/105 mm. sim. ustunigacha ortishi.
   

Bunda bosh og’rig’i, boshda shovqin va uyquni buzilishi sodir bo`ladi.

2. 
   darajasi. Bunda qon bosimi 200/115 mm. sim. ustunigacha oshadi. Bunda birinchi darajadagi qon bosimi oshishining barcha belgilari (simptomlari) yanada chuqurlashadi. Bunga yana bosh aylanish va yurak soxasida og’riq paydo bo`ladi.
   
3. 
   darajaci. Qon bosimi 230/130 mm. sim. ustunigacha va undan yuqorini tashqil etadi. Qon tomirlarni organik zararlanishi, aterosklerozlar vujudga keladi, juda ko`p organlarda distrofik o`zgarishlar qon aylanish etishmasligi, stenokardiya. Bu darajada qon oshishi natijasidan so`ng ko`p xollarda infarkt miokardi miyaga qon quyilishi (insult), buyrak etishmovchiligi vujudga keladi.