|
Ta’limni insonparvarlashtirish – bu insonga ta’lim berishda ularga nafaqat
bilim berish, kasb – hunarni egallashni o’rgatish, balki yaxshilikni sevishni,
insoniylik amaliyotini ham o’rgatish, ya’ni insoniylik sifatlarini namoyon etish
qobiliyatlarini hosil qilishga ko’maklashish jarayonidir.
Demak, inson mohiyatidagi ezgulikni to’la namoyon eta olish uchun
jamiyatda shart – sharoit va imkoniyat yaratishi muhimdir. Shu ma’noda
ta’limning maqsadi ta’lim oluvchilarni insoniyatning eng ezgu sifatlari, madaniy –
ma’rifiy meroslari bilan tanishtirishdir. Bunda ular faoliyat ko’rsatayotgan jamiyat
tuzilmalari va qadriyatlari o’ta muhimdir. Binobarin insonda insoniylik sifatlarini
shakllantirmoqchi bo’lgan jamiyat o’z – o’zini sog’lomlashtirish va umuminsoniy
qadriyatlarga tayanib ish ko’rish kerak.
Qadimgi donishmandlarning “O’z – o’zingni angla!” – degan o’lmas hikmati
bizgacha etib kelgan. Bu ajoyib durdona fikrdan qanchadan – qancha ma’no bor.
Ayni paytda u barcha narsalarning o’lchovi va tabiati haqidagi fan kalitidir
(ochqichidir). Demak, inson o’z – o’zini o’rganmasdan va anglamasdan turib
insoniylasha olmaydi. O’z – o’zini anglash insonning o’zida insoniy sifatlarni
barqarorlashtirishga yordam beradi. Ziyolilik ham, ijodkorlik ham insoniylik
o’lchovi emas. Ammo insoniylashishni ham ijodiy, ham amaliy faoliyat tarzida
qaramoq kerak.
Ta’lim berish faoliyati shubhasiz, insonning ma’naviy hayoti bilan
chambarchas bog’liqdir. U doimo aqliy va ongli faoliyatni taqozo etadi. Ta’limdagi
barcha ishlar, eng avvalo, inson ongini rivojlantirishga yo’naltiriladi. Ammo bu
boradagi faoliyatda izchil fikr yuritish, rejali ishlarni amalga oshirish, haqiqatni
anglash asosidagina samarali natijalarga erishadi. Zero pedagogik jarayon doimiy
fikrlash va ijod qilish jarayonidir.
Demak, ta’limni insonparvarlashtirish muammosi ta’lim oluvchilar ongini,
tafakkurini, eng muhimi ma’naviyatini shakllantirish va rivojlantirishda muhim
ahamiyat kasb etadi.
Insonparvarlik muammosiga ilmiy – nazariy, metodologik, didaktik nuqtai –
nazardan yondashilsa bu sohadagi ilmiy tadqiqot ishini olib borish uchun
shubhasiz dolzarb mavzudir.
Pedagogik faoliyatdagi ushbu yo’nalish (soha, tarmoq) ta’lim oluvchiga
majburiy tarzda bilimlarni berish emas, balki ularda ilmiy bilimlarni ijodiy
o’zlashtirishga nisbatan ichki ehtiyoj, havas, qiziqish, intilish va rag’batni yuzaga
keltirish lozim. Bu jarayonda yana bir omillardan biri ta’lim oluvchilarning erkin
harakat qilishi va mustaqil faoliyat yuritishiga sharoit yaratish. Shunda ularni
ijodkorlikka, yangilikka, intiluvchanlikka undash mumkin va eng asosiysi ularning
ta’lim jarayonidagi xilma – xil fikrlarini erkin ifodalay olishlik qobiliyatlari o’sadi
va hattoki natijada kutilmagan g’oyalarni (fikrlarni) ilgari surish holatlari ham
uchrashi mumkin.
Shu sababli ham ta’limni insonparvarlashtirishda quyidagilarga e’tibor berilsa,
ushbu sohada olib boriladigan faoliyati samaraliroq bo’ladi:
-
ta’lim berishda ta’lim oluvchi o’z huquqlarini bilishligini baholash va
lozim topilganda ularni ta’kidlab qo’yish. Bunda ta’lim oluvchi instellektual
salohiyatini yuksaltirishda unga suyanishni ongli ravishda tushunmog’i lozim;
-
ta’lim jarayonini ta’lim oluvchining bilim olish imkoniyatlarini va
qobiliyatlarini e’tiborga olgan holda yuritish. Bunda zo’riqishga yo’l qo’yish katta
xato bo’ladi va ta’lim oluvchi ushbu ta’lim sohasiga salbiy holatdagi munosabatda
bo’lishiga olib keladi;
-
ta’lim jarayonida ta’lim oluvchining aqliy, jismoniy hamda ma’naviy
dunyoqarashini namoyon etishga imkoniyat yaratish kerak va ular ta’lim
jarayonida sog’lom muhit yaratishga muntazam ravishda qayg’urish lozim;
-
ta’lim jarayonida ta’limning faol usullari to’g’risida keng qamrovli
tushuntirish ishlari olib borish hamda ta’lim jarayonida o’qituvchi va ta’lim
oluvchining teng munosabatda bo’lish jarayonlarini ta’minlovchi ta’lim turlaridan
foydalanish orqali ularni ijodkorlik sari etaklash;
-
Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot qurishdek buyuk vazifani
bajarishda faol qatnashuvchi barkamol avlodni tarbyuiyalashni erkinlashtirishning
barcha tamoyillariga amal qilish va ilg’or metodlardan samarali foydalanish,
shuningdek, ilm – fan va texnika – texnologiyalarning eng so’ngi yutuqlari asosida
yangi axborot va pedagogik texnologiyalarni ishlab chiqish va joriy etishga
erishish.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
